Bisdom Haarlem-Amsterdam











Delen:
meld deze pagina op Twitter meld deze pagina op Facebook
Volgen:
link naar de RSS Feed van de laatste nieuwsberichten volg Bisdom Haarlem-Amsterdam op Twitter volg Bisdom Haarlem-Amsterdam op Facebook

Leren uit het verleden

gepubliceerd: donderdag, 4 augustus 2022

In een vorige editie van SamenKerk (april 2022) is er aan­dacht aan besteed: dit jaar wordt de ‘geboorte van Neder­land’ her­dacht. Dat herinnert aan de inname van Den Briel door de Watergeuzen op 1 april 1572 en de bezet­ting van Alkmaar door de Geuzen op 24 juni van dat jaar. Ruim een jaar later zou­den de Geuzen een bele­gering door de Span­jaar­den weerstaan: In Alkmaar begint de victorie. Maar die victorie ging gepaard met het vermoor­den van ver­schil­lende groepen pries­ters en kloos­ter­lingen en voor de katho­lie­ken braken daarna moei­lijke tij­den van onder­druk­king aan. Wat kunnen we nu, 450 jaar later, van die periode nog leren?

Tach­tig­ja­rige oorlog

Alkmaars ontzet (8 ok­to­ber 1573) wordt nog jaar­lijks her­dacht. Het was een keer­punt in wat later de Tach­tig­ja­rige oorlog (1568-1648) zou blijken te zijn. Daarin maakten de Neder­lan­den zich los uit het Habs­burgse rijk, dat na Karel V (1500-1558) in een ooste­lijk en een weste­lijk deel was gesplitst. De Neder­lan­den waren toen bij het rijk van zijn zoon Filips II geko­men, dat grote delen van Europa omvatte; omdat Filips koning van Spanje was en in Madrid woonde werd die situatie als Spaanse overheer­sing ervaren, zeker toen de belas­tingen fors gingen stijgen

Dis­cri­mi­na­tie

Voor katho­lie­ken brak een moei­lijke tijd aan omdat de opstand tegen Filips gepaard ging met het opkomend pro­tes­tantisme en onverdraag­zaam­heid jegens de katho­lie­ke Kerk en haar gelo­vi­gen. Interieurs van katho­lie­ke kerken wer­den vernield tij­dens de Beel­denstorm, kloosters en kerken wer­den onteigend, be­zit­tin­gen in beslag geno­men en de publieke uit­oefe­ning van de katho­lie­ke gods­dienst werd verbo­den. Katho­lie­ken kon­den geen open­ba­re ambten meer bekle­den, gees­te­lij­ken wer­den uitgewezen. Katho­lie­ken wer­den gedis­cri­mi­neerd. Deze situatie heeft meer dan twee eeuwen geduurd. In de an­der­halve eeuw daarna (tot ongeveer 1960) hebben de katho­lie­ken zich met grote inzet weten te emanciperen en waren zij op elk gebied van de samen­le­ving als katho­lie­ken present. Daarna kwam weer een omslag.

Mar­te­la­ren

De Geuzen vorm­den in die begin­tijd van de strijd tegen Filips II een groep opstan­de­lin­gen, waar­van Diederik Sonoy en Willem II van der Marck Lumey twee van de lei­ders waren. Zij waren zeer geweld­da­dig en hebben pries­ters en monniken om hun geloof wreed vermoord, onder wie de mar­te­la­ren van Gorcum, de mar­te­la­ren van Alkmaar en Cornelis Musius, een vrome pries­ter uit Delft. Door de troepen van Willem van Oranje wer­den in Roermond twaalf kartuizermonniken en de se­cre­ta­ris van de bis­schop wreed vermoord.

Deze marte­laar­groepen wor­den dit jaar en volgend jaar extra her­dacht omdat hun dood 450 jaar gele­den heeft plaats gevon­den: op 9 juli was in Brielle de nationale bede­vaart voor de Gorcumse heilige mar­te­la­ren. Ik zal op 29 ok­to­ber in Brielle het bede­vaartseizoen daar afsluiten met een eucha­ris­tie­vie­ring, die om 11.00 uur begint.

Op 23 juli was ik in Roermond voor de her­den­king van de mar­te­la­ren, die daar gestorven zijn, en volgend jaar zullen we de Alkmaarse mar­te­la­ren gedenken (de meesten zijn ook in 1572 gestorven, maar de mar­tel­dood van de pastoor en kape­laan van Alkmaar vond plaats in 1573).

De mar­te­la­ren van Alkmaar

Gedenkplaat Martelaren van Alkmaar
Gedenkplaat Mar­te­la­ren van Alkmaar

Geuzen­lei­der Sonoy was in 1572 door Willem van Oranje (‘Willem de Zwij­ger’) tot gouverneur van West-Friesland benoemd. Op 24 juni van dat jaar bezetten de Geuzen de stad Alkmaar en Sonoy liet vijf Fran­cis­ca­nen over­bren­gen naar Enkhuizen, waar hij burge­mees­ter was. Een afge­val­len pries­ter, met een robuuste haat tegen het katho­lie­ke geloof, moest hen daar berechten. Toen de vijf, na gemar­teld te zijn, nog steeds wei­ger­den hun katho­lie­ke geloof op te geven, wer­den zij vermoord. Een zesde Fran­cis­caan werd later gegrepen en over­ge­bracht naar Rans­dorp, waar hij gruwe­lijk gefolterd en gestorven is. Pastoor Eylard van Waterland en kape­laan David Leen­dertsz had­den zich verstopt in een huis aan de Lange­straat, maar wer­den in sep­tem­ber 1573 ontdekt en in de nacht van 10 op 11 de­cem­ber mid­den in de stad op de Platte Stenenbrug opge­han­gen. Bij de ingang van de Alkmaarse H. Lau­ren­tius­kerk aan het Verdronkenoord is in 2020 door de provinciaal van de Fran­cis­ca­nen en mij tij­dens een symposium een gedenkplaat ont­huld, die aan deze Alkmaarse mar­te­la­ren herinnert.

Wat hieruit leren?

Als we de mar­te­la­ren eren, gaat het er niet om ‘de anderen’ zwart te maken. Katho­lie­ken hebben net zo goed ver­keerde beslis­singen geno­men en wanda­den gepleegd. De groeiende een­heid van alle chris­te­nen is een groot goed. Mar­te­la­ren zijn moe­dige personen, die aan hun geloofs­over­tui­ging vasthiel­den, ook al zou dat hun het leven kosten. Zij betaal­den de prijs voor hun geloof en een eer­lijk geweten. Maar deze ge­schie­de­nis laat ons wel leren dat we het geweten van anderen en de keuzes, die zij maken moeten res­pec­teren. Niet in de zin dat we het met ie­der­een en elke opvat­ting eens moeten zijn, wél in de zin dat de vrij­heid om je eigen (gods­diens­tige) over­tui­ging te volgen behoort tot de onvervreemd­ba­re mensen­rechten.

Respect

Nog steeds is dat helaas niet van­zelf­spre­kend. Geloofs- en christen­ver­vol­ging zijn helaas aan de orde van de dag. Ook in de week dat ik deze column schrijf, zijn er weer pries­ters gekidnapt en vermoord, kerken in brand gestoken, gelo­vi­gen bedreigd. Christen­ver­vol­ging is een groot en we­reld­wijd probleem. En hoe vrij zijn we in ons eigen land om voor ons geloof uit te komen? Velen voelen zich inder­daad niet vrij om hun geloof te uiten op school, op hun werk of in hun sociale omge­ving. De stan­daard is seculier en ongelovig gewor­den. Ook vanuit politici is de onder­lig­gende bood­schap nogal eens dat gods­diens­tige uitingen achter de voordeur moeten blijven. Christen­ver­vol­ging en intole­ran­tie tegen­over gelo­vi­gen zou­den krachti­ger bestre­den mogen wor­den, zoals we dat ook doen bij andere vormen van dis­cri­mi­na­tie. Vrij­heid en respect behoren tot de basis­waar­den van onze samen­le­ving.

overzicht van bijdragen:
donderdag, 2 maart 2023Vasten?
donderdag, 19 januari 2023Verwelkomen - Nabij-zijn - Begeleiden
donderdag, 15 december 2022De stijl van Jezus
donderdag, 6 oktober 2022Vrouwen in de Kerk
donderdag, 4 augustus 2022Leren uit het verleden
donderdag, 2 juni 2022Moedig en principieel
donderdag, 7 april 2022Oog voor het wonder
maandag, 28 februari 2022Aan het begin van de veertigdagentijd
dinsdag, 25 januari 2022Bedankt!
donderdag, 23 december 2021Vrede op aarde
woensdag, 1 december 2021Advent
maandag, 1 november 2021Allerzielen
zaterdag, 28 augustus 2021Geluk
donderdag, 1 juli 2021Vrijheid
maandag, 3 mei 2021Mei - een maand voor Maria
donderdag, 1 april 2021Paasboodschap 2021
donderdag, 4 maart 2021Geïnspireerd leven in dienst van God en mensen
donderdag, 21 januari 2021Paus Franciscus nodigt ons uit...
donderdag, 17 december 2020Toch wordt het Kerstmis
donderdag, 1 oktober 2020Mijn wensen voor u in coronatijd
donderdag, 6 augustus 2020Onze nieuwe bisschop
maandag, 1 juni 2020Brief van Mgr. Hendriks
dinsdag, 5 mei 2020Bevrijdingsdag en geen vrede
woensdag, 18 maart 2020Coronavirus en Kerk
donderdag, 6 februari 2020Gods plan met Amsterdam
maandag, 16 december 2019Wanneer komt de Heer terug?
donderdag, 31 oktober 2019Sterven is geen inslapen, maar ontwaken
vrijdag, 23 augustus 2019Brexit
vrijdag, 14 juni 2019Hoop op een nieuw Pinksteren
donderdag, 28 februari 2019Een liefdesverhaal in de Veertigdagentijd



Bisdom Haarlem - Amsterdam • Postbus 1053 • 2001 BB  Haarlem • (023) 511 26 00 • info@bisdomhaarlem-amsterdam.nlDisclaimerDeze website is gerealiseerd door iMoose