Woord van de bisschop

Een wereld in beweging

We beleven in onze dagen een wer­ke­lijke volks­ver­hui­zing. Tenminste 60 miljoen mensen we­reld­wijd hebben huis en haard verlaten op zoek naar vrede en een beter leven. En het zullen er nog veel meer wor­den. Velen zijn let­ter­lijk ver­dre­ven door oorlog, geweld en ver­vol­ging. Anderen ontvluchten de armoede en uit­zichtloos­heid van hun vaderland. Voor velen is Europa het beloofde land.

De Europese politici weten zich dui­de­lijk geen raad en kunnen geen visie presen­te­ren. Ie­der­een doet maar wat. Som­mi­ge lan­den richten prikkeldraadversper­ringen op, anderen zetten het leger in, en weer anderen bouwen uit nood tenten­kampen en sleu­telen aan hun pro­ce­dures. Ondertussen groeit de stroom aan, en straks wordt het winter. Wat moeten we in Gods­naam doen?

Broe­ders en zusters van elkaar

Ik zeg bewust ‘in Gods naam’. Het gaat tenslotte al lang niet meer alleen om goede asiel­pro­ce­du­res en opvang­moge­lijk­heden. We staan voor fun­da­men­tele huma­ni­taire en daar­mee ook reli­gi­euze vragen. Na­tuur­lijk heeft ook de Kerk niet de pre­tentie alle ant­woor­den op deze sociale en poli­tieke vragen te hebben, maar we hebben wel de taak om mee te denken met de samen­le­ving vanuit het Evan­ge­lie en de sociale leer van de Kerk.

Het eerste is: Hoe kijken we naar al die ontheemde mensen? De verlei­ding is erg groot om hen vooral te zien als gevaar, als vreem­de­lingen, indrin­gers zelfs, die een bedrei­ging vormen voor onze eigen cultuur, voor onze sociale systemen en werk­gele­gen­heid. En voor een deel is dat ook waar. Het zal onze samen­le­ving onder druk zetten. Toch mag dat ons er niet van weer­hou­den hen aller­eerst te zien als mens, als broe­der en zuster in nood. Iedere mens, zeggen wij in geloof, is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, en wordt door Hem bemind met een liefde die al ons begrips­ver­mo­gen ver te boven gaat. We zijn in de meest exis­tentiële zin met elkaar verbon­den, niet alleen fysiek of materieel, maar ook gees­te­lijk en bovenna­tuur­lijk. Zoals Jezus het ons zelf zegt: “Ge hebt maar één Vader, en allen zijt ge broe­ders en zusters”. Het zijn onze broe­ders en zusters, ons eigen vlees, dat een beroep op ons doet.

Er zijn nieuwe wegen en pro­ce­dures nodig

Nu betekent dat na­tuur­lijk niet dat we dus alle deuren van ons land wagenwijd open moeten zetten en ie­der­een opnemen. Dat kan gewoon feite­lijk niet. Wel is de nood zo groot dat we, denk ik, tot de grenzen van onze moge­lijk­he­den zullen moeten gaan, maar zon­der dat een samen­le­ving ontwricht wordt. Het is niet onethisch voor politici om te proberen orde te scheppen in een anders onhan­teer­ba­re nood­si­tua­tie. Het is niet immoreel om on­der­scheid te maken tussen de ver­schil­lende groepen vluch­te­lingen. Velen zijn let­ter­lijk ver­dre­ven door een uiterst wrede oorlog in hun land, hebben ge­zins­le­den zien sterven, wor­den met de dood bedreigd omwille van hun geloof of over­tui­ging. Voor hen moet aller­eerst een veilige weg wor­den geopend.

Niemand komt recht­streeks uit een oorlogs­ge­bied, maar uit rela­tief veilige buurlan­den, zoals Turkije, Libanon, Jordanië e.d. Ik zie niet goed in waarom Europa geen moge­lijk­he­den kan creëren dat mensen dáár asiel kunnen aan­vra­gen, en het daar ook be­oor­deeld kan wor­den. Nu moeten ze eerst hun hele vermogen uit­ge­ven aan mensensmokke­laars, op gammele bootjes naar Europa oversteken, en dan lange tijd in ontbe­ring leven, alvorens een land te bereiken waar ze hun asielaan­vraag kunnen indienen. Hier is poli­tieke wil gevraagd.

Ook zou de inter­na­tio­nale ge­meen­schap aan lan­den die veel mensen opvangen wellicht een bedrag per vluch­te­ling kunnen geven, opdat de mensen daar waar­dig kunnen leven, en niet alleen om reden van gebrekkige opvang de reis naar Europa aan­vangen. Tege­lijk zullen de pro­ce­dures na­tuur­lijk ook moeten waar­bor­gen dat geen radicale Isla­misten zich tussen de vluch­te­lingen mengen en asiel krijgen. En tenslotte mag er, naar mijn mening, wel wat meer druk wor­den uit­geoe­fend op enkele schatrijke golfstaten die nu bijna niets doen.

Gevlucht en niet meer terug kunnen

Moei­lijker is het om beleids­ma­tig om te gaan met al die mensen die de armoede in hun land ontvluchten en een betere toe­komst zoeken voor zich­zelf en hun kin­de­ren. Je kunt er alle begrip voor hebben, en mededogen. We zou­den het waar­schijn­lijk zelf ook proberen als we in hun schoenen zou­den staan. In vroe­ger tij­den zijn ook miljoenen Europeanen om precies die reden ver­trok­ken naar Amerika, Canada, of Australië in de hoop een nieuw bestaan te kunnen opbouwen.

Ook hen mogen we niet te ge­mak­ke­lijk weg­zet­ten als ongenode gasten, illegale immi­gran­ten. Ook hun nood is reëel. Ook zij hebben vaak het hele vermogen van hun familie uitge­ge­ven om Europa te bereiken. Om die reden kunnen ze ook vaak niet terug, zoals een uitgeproce­deerde asiel­zoe­ker me let­ter­lijk zei. Met hangende pootjes, en het laatste geld van de familie verspild. Daarbij willen ook vele rege­ringen, m.n. in Afrika, ze gewoon niet terug, en wei­geren de nodige papieren.

Ook hier heeft Europa een verant­woor­de­lijk­heid: Aller­eerst, denk ik, het geven van goede voorlich­ting in die lan­den zelf, opdat mensen niet vanuit irreële, roman­tische voor­stel­lingen over Europa, het leven van zich­zelf en hun familie op het spel zetten, zon­der dat er wer­ke­lijk uit­zicht op asiel is. Voor hen die hier reeds zijn, al zoveel ontbe­ringen en gevaren hebben doorstaan, en geen echte moge­lijk­heid hebben om terug te keren, de regels zo ruim moge­lijk in­ter­pre­te­ren. En voor hen die wer­ke­lijk geen enkele asiel­grond hebben, wellicht het geld dat ze hebben uitge­ge­ven om hier te geraken terug­ge­ven, opdat ze in ieder geval eer­vol kunnen thuis­ko­men. Ook opvang kost tenslotte veel geld. Mis­schien kan hier­voor een Europees of natio­naal fonds gecreëerd wor­den.

We zijn ook zelf vreem­de­lingen op aarde

Ik weet het, ik werp ideeën op waar­van ik ook zelf de reali­teit niet geheel kan beoor­de­len. Maar nogmaals, waar het mij primair om gaat is dat we niet in een vijand­denken tegen­over vreem­de­lingen terecht­ko­men. Juist in de Bijbel is de hou­ding tegen­over vreem­de­lingen een centraal criterium waar Gods zegen vanaf hangt. Tenslotte zijn we ook zelf vreem­de­lingen op deze aarde. “Maakt u op aarde geen vaste woon en verblijf­plaats”, zegt de Heer “uw vaderland is de hemel”.

Als we eenmaal onze reis op aarde hebben beëindigd, en aankloppen aan de hemelpoort, dan zullen we vooral be­oor­deeld wor­den naar de wijze waarop we zelf gehandeld hebben tegen­over anderen. “Met de maat waar­mee gij meet, zult ge gemeten wor­den”, zegt Jezus. “Oordeelt niet, en je zult niet ge­oor­deeld wor­den... Wees barm­har­tig, en je zult barm­har­tig­heid onder­vin­den... Geef, en je zal gegeven wor­den, een gevulde, gestampte, en over­vloei­ende maat zal men je in de schoot werpen”. Dat is god­de­lijke logica, vol­ko­men recht­vaar­dig en onein­dig barm­har­tig. Als wij anderen iets kleins ver­ge­ven, zal Hij ons grote dingen ver­ge­ven. Als wij mild oor­de­len over anderen, zal Hij onein­dig mild oor­de­len over ons. Als wij van onze aardse goe­de­ren schenken aan onze naasten, zal Hij ons daarvoor hemelse rijkdom terug­ge­ven. God laat zich in edel­moe­dig­heid nooit overtreffen.