Woord van de bisschop

Een nieuw jaar en een nieuwe benoeming

Vlak vóór Kerst­mis kwam de benoe­ming af van mgr. Jan Hendriks tot Bis­schop-Coad­ju­tor. Dit betekent dat hem nu offi­cieel het recht is toegekend om de bis­schop t.z.t. op te volgen.

Intern was dit ini­tia­tief van de bis­schop na­tuur­lijk lan­ger bekend, en werd in pro­ce­dure gezet door het ka­the­draal kapit­tel. Extern kwam het voor velen als een verras­sing, maar heeft toch vooral veel begrip ontmoet. In een brief aan het bisdom van 22 de­cem­ber 2018 heeft de bis­schop toe­ge­licht dat met name ge­zond­heid en leef­tijd hem tot deze stap hebben gebracht. Hij is net 73 jaar gewor­den en moet meer en meer dele­geren. Ook is voor ieder­een nu dui­de­lijk hoe straks de opvol­ging gere­geld is. Dat geeft rust en con­ti­nuï­teit in het bestuur en beleid, en maakt een gelei­de­lijke overgang moge­lijk. De eerste reacties zijn vrijwel allemaal posi­tief.

Eric Fennis vroeg de bis­schop in een kort inter­view naar zijn visie op verle­den en toe­komst.

Hoe kijkt u terug op de jaren als bis­schop tot nu toe?

“Het is nu twin­tig jaar gele­den, na de plot­se­linge dood van mgr. Hennie Bomers in sep­tem­ber 1998, dat ik de eindverant­woor­de­lijk­heid voor ons bisdom kreeg. Het waren boeiende, maar ook ener­ve­rende jaren, vooral in het begin. We kwamen uit een tijd van hef­tige polari­sa­tie en botsende kerk­vi­sies. Som­mi­gen zagen door mijn komst hun visie over een Kerk van en door leken, ook in de li­tur­gie en pas­to­raat, ver­der in gevaar komen. Ik heb toen heel wat moeten incasseren. Tege­lijk begreep ik het wel. Ik heb inder­daad veel veran­derd in struc­tu­ren, oplei­dingen en li­tur­gie, maar steeds ge­pro­beerd, met steun van goede mede­wer­kers, dat zo respect­vol moge­lijk te doen.

Gelukkig ligt dit alles nu achter ons, en is er bij alle ver­schei­den­heid toch veel saam­ho­rig­heid in ons bisdom. Overigens deel ik de visie over de grotere rol van de gelo­vi­ge leek in de na-Con­ci­liaire Kerk ten volle. Maar we zijn aller­eerst een ge­meen­schap van Christus, en alleen door Hem ook met elkaar. Hij moet centraal staan. De band met Hem in Woord en Sacra­ment blijft de basis, waar­door Hij het ook in ons leven kan en moet zijn.

Daarvoor is het gewijde ambt onmis­baar, en het vieren van de heilige Eucha­ris­tie het hart. Het maakt mij dank­baar dat ik in die twin­tig jaar zo’n zes­tig pries­ters en tweeën­vijf­tig per­ma­nente diakens heb mogen wij­den. Dat doet evenwel niets af aan de be­lang­rijke rol die de leken­ge­lo­vigen in deze tijd hebben. Het is vooral aan hen om de Kerk zicht­baar te doen zijn in de maat­schap­pij, en de Blijde Bood­schap in missio­naire actie, catechese en diaconie met leven te vullen. Juist daarvoor heb ik ook het ambt en de oplei­ding van cate­chisten in ons bisdom inge­voerd.”

Hoe zal naar uw mening de toe­komst van de Kerk en van ons bisdom eruit zien?

“We staan, naar mijn mening, voor grote spi­ri­tu­ele en struc­tu­rele uit­dagingen. Het eerste is uiter­aard verreweg het be­lang­rijk­ste, maar het tweede moet ook gebeuren. Het proces van samen­wer­king in grotere pa­ro­chie­ver­ban­den is al een tijd lang gaande. We komen uit bij zo’n vijf­tien tot twin­tig een­he­den met meer­dere kerklo­ca­ties, waar de aanwe­zige pries­ters, diakens, pas­to­rale werk(st)ers en cate­chisten een echt team vormen, en ieder met name datgene kan doen waar hij of zij goed in is of een cha­risma voor heeft.

Wat de spi­ri­tu­ele uit­daging betreft zien we dat het aantal kern­ge­lo­vigen die trouw de vie­rin­gen bezoekt, vergrijst en afneemt, maar dat het aantal zoekende mensen enorm toeneemt. Veel mensen voelen de leegte van een cultuur zon­der God, en be­zin­nen zich weer op hun gees­te­lij­ke wor­tels. Ik verwacht dat de ont­wik­ke­lingen in de wereld dit proces in de ko­men­de jaren nog zeer zullen ver­ster­ken. Juist voor hen zullen we als bisdom en pa­ro­chies nieuwe vormen moeten opzoeken van waar ze zijn; op scholen, op het werk, op straat, in het café, of waar dan ook. De sociale media zullen daarbij een steeds grotere rol gaan spelen. Ik ben daar zelf niet zo han­dig in, maar de bis­schop-coad­ju­tor en vele andere pries­ters en diakens kunnen daar zeer goed mee overweg”.

Welke rol ziet u daarbij voor de kleiner en ouder wor­dende lokale ge­meen­schappen?

“Kerk is ge­meen­schap. Het is essentieel dat mensen geloof en leven daad­wer­ke­lijk met elkaar delen, ook al is het een kleine groep. Maar ge­meen­schap is niet auto­ma­tisch iden­tiek met een kerk­ge­bouw. Wat velen over het hoofd zien is dat inmiddels bijna net zoveel mensen zon­dags de Eucha­ris­tie via de tele­vi­sie volgen dan de fysieke kerk­gan­gers in heel Neder­land. In de laatste beleidsnota heb ik de pa­ro­chies de sug­ges­tie mee gegeven om op die locaties waar het aantal kerk­gan­gers klein en oud gewor­den is, moge­lijk­he­den te creëren om ge­za­men­lijk de heilige Mis op een groter scherm te volgen. Dit kan de vie­ring zijn van de centrale paro­chie­kerk, van het bisdom of de lan­de­lijke vie­ring. Een bui­ten­ge­woon be­die­naar kan dan vanuit de pa­ro­chie de heilige Communie brengen. Hetzelfde gebeurd al in ver­schil­lende zorg­cen­tra. Het schept ge­meen­schap, ook voor velen die nu alleen thuis voor de tele­vi­sie zitten, en het heeft theo­lo­gisch zelfs een meer­waarde. De gelo­vi­gen zijn verbon­den met de Eucha­ris­tie die op dat moment wordt opgedragen, ook al is men fysiek wat ver­der weg.

Tege­lijk zien we dat som­mi­ge centrale kerken juist een nieuwe vitali­teit tonen. Al met al gaat het erom dat we creatieve nieuwe vormen vin­den voor jong en oud om de band met Christus in hun leven gestalte te geven, en kracht te vin­den in de immense liefde van God de kracht vin­den om hun wegen te richten naar Zijn woord en wet. Ik ben ervan overtuigd dat ook het zo be­vrij­dende Sacra­ment van boete en ver­zoe­ning een nieuwe rol zal gaan spelen. We zien het overigens al gebeuren, met name in Am­ster­dam en in het hei­lig­dom van O.L.V. ter Nood in Heiloo. Ook daarvoor zijn ove­ri­gens pries­ters nodig.”

Wat verwacht u voor uzelf van de benoe­ming van de bis­schop-coad­ju­tor?

“Dit jaar ben ik veer­tig jaar pries­ter. Omdat ik bij de wij­ding al wat ouder was en af­ge­stu­deerd econoom, ben ik bijna vanaf het begin steeds terecht geko­men in sterk bestuur­lijke verant­woor­de­lijk­he­den en vaak in gepola­riseerde situaties. Als deken van Heerlen, als voor­zit­ter van vijf samen­wer­kende de­ke­na­ten, als bis­schop­pe­lijk vica­ris in Roermond, als leger­bis­schop, als referent voor het justitie­pas­to­raat en voor missie­zaken, als hulp­bis­schop van Haar­lem, apos­to­lisch admini­strator en later als dio­ce­saan bis­schop.

Een groot deel van mijn pries­ter­le­ven ben ik bezig geweest met het oplossen van problemen, het ver­an­de­ren van struc­tu­ren, het slechten van con­flic­ten, naast na­tuur­lijk ook de vele mooie momenten in vieren, pas­to­raat en ver­kon­di­ging. Nu ik ouder word en de ge­zond­heid nalaat voel ik een sterk verlangen om de jaren die ik nog heb wat meer gees­te­lijk door te brengen. Daar ik het bisdom bestuur­lijk bij mgr. Hendriks in goede han­den weet, heb ik het plan opgevat om mij, waar­schijn­lijk in de Veer­tig­da­gen­tijd, geruime tijd terug te trekken om mij spi­ri­tu­eel op te laden, om daarna in woord en geschrift ook weer meer te kunnen geven.

Zes jaar gele­den heb ik dat al eens ge­pro­beerd door me enkele weken in een grot in Spanje terug te trekken om te bid­den en te vasten. Ik had mezelf daarbij echter wat over­schat. Het werd meer een ‘survival’ dan een be­zin­ning. Nu wil ik het op een wat rea­lis­tischer manier proberen te doen. Ook de Maria­de­vo­tie, vooral die van Am­ster­dam, heeft mijn hart. Maar na­tuur­lijk blijf ik voorlopig nog volop betrokken bij het wel en wee van ons dier­ba­re bisdom, ook bestuur­lijk, al is het iets meer vanaf de zijlijn.

Aan het contact met de pas­to­rale krachten in ons bisdom en de andere gelo­vi­gen hoop ik wat meer tijd te kunnen geven, en alles en ieder­een breng ik als bis­schop vooral elke dag bij de Heer in gebed en het vieren van de Eucha­ris­tie.”