“Ik geloof heilig in een tweede kans”
“Ga direct naar de gevangenis. Ga niet langs ‘Start’. U ontvangt geen ƒ 200.” We lachen de onfortuinlijke medespeler van Monopoly hartelijk uit met deze kanskaart. Nu maar wachten op een algemeen-fondskaart of op bezoek. In het echte leven begeleidt Erica Hartman (56) uit Oostknollendam een moeder bij haar bezoekjes aan haar zoon, die ‘tbs/long stay’ heeft. Dat wil zeggen: hij zal levenslang in een tbs-kliniek verblijven als onderdeel van zijn gevangenisstraf.
Via de dominee van haar kerk in haar vorige woonplaats, die ook werkzaam was in een gevangenis, kwam ze zo’n vijftien jaar geleden in contact met een eetgroep voor ex-gedetineerden die in een zogeheten Exodus-huis woonden van de stichting Exodus Nederland. Inmiddels is de eetgroep wat uitgebreid met andere mensen dan alleen ex-gedetineerden, is Erica Hartman verhuisd naar Noord-Holland en (sinds 1999) katholiek, maar ze gaat iedere maand nog naar deze eetgroep. “’t Kwam op mijn pad”, zegt ze, als ze gevraagd wordt hoe ze zo ‘in contact met Justitie kwam...’. “We kwamen ook in het Pieter Baan Centrum (de psychiatrische observatiekliniek waar verdachten van ernstige delicten onderzocht worden door gedragsdeskundigen – red.) en bij de maaltijd na de kerkviering dacht ik wel eens: nu zit ik naast iemand die de voorpagina van de krant had gehaald.”
Bezoeken aan deze instellingen maken altijd indruk. Je moet een VOG (verklaring van goed gedrag) inleveren vanwege je antecedenten, bij binnenkomst moet je door een detectiepoortje en moet je je paspoort inleveren. Verder mag je in het geheel geen spullen of tassen mee naar binnen nemen. Je komt niet zo maar binnen bij een tbs-kliniek.
Wat drijft haar om gedetineerden tot steun te zijn? Hartman: “Ik hoop steeds dat het goed komt met deze mensen. Dat ze in staat zijn hun leven om te keren en niet meer terug hoeven naar de gevangenis. Ik wil ze medeleven en barmhartigheid laten voelen. Ik leef met ze mee, want vaak zijn het mensen die geen goede bodem in het leven hebben meegekregen, onzeker zijn en daardoor soms in een verkeerde omgeving geraken of denken voor hun problemen een makkelijke weg gevonden te hebben. Iedereen verdient een kans. In de kerkviering voelen ze zich geaccepteerd en welkom. Daar gaat het om. De bezoekende kerkvrijwilligers zijn heel belangrijk voor gedetineerden, die zich vaak door alles en allen in de steek gelaten worden. Sommige vrijwilligers fungeren dan als een soort opa of oma voor hen. Ik doe dit omdat ik heilig geloof in een tweede kans voor een mens en daarbij wil ik hen mijn vriendschap bieden en daarmee wat bijdragen aan een betere wereld. Mijn geloof in God speelt daarbij een rol, ja.”
Naast de maandelijkse eetgroep gaat Erica ongeveer eens per twee maanden met een 73-jarige moeder van een tbs-gedetineerde naar een tbs-kliniek voor familiebezoek. Via de parochiële ziekenbezoekgroep in haar vorige woonplaats kwam ze in aanraking met deze vrouw. Als vriendin voor deze vrouw gaat ze nu mee op bezoek bij haar zoon. “Ik haal haar op en we proberen er samen een gezellige dag van te maken, bijvoorbeeld door onderweg ergens te lunchen, want de bezoeken zelf zijn niet altijd gezellig. Het is altijd op een zondag. Ik ga eerst naar de kerk en dan rijd ik door naar haar.”
Jaar van de Barmhartigheid
De zeven werken van barmhartigheid zijn:
- de hongerigen spijzen
- de dorstigen laven
- de naakten kleden
- de vreemdelingen herbergen
- de zieken verzorgen
- de gevangenen bezoeken
- de doden begraven
Zes van deze werken zijn gebaseerd op de woorden van Jezus in het Evangelie van Matteüs (Mt. 25,35-36). Het zevende is gebaseerd op het Bijbelboek Tobit (1,17). In de zeven edities van jaargang 2016 van SamenKerk besteden wij, tijdens het Heilig Jaar (van de Barmhartigheid), steeds aandacht aan een van de werken van barmhartigheid. Bij deze serie is steeds in het midden van SamenKerk een afbeelding afgedrukt van ‘De werken van barmhartigheid’ van de Meester van Alkmaar uit 1504 (thans te bezichtigen in het Rijksmuseum).
De deur van zo’n tbs-kliniek zwaait niet gezellig open, aldus Hartman. “Omdat hij in de tussentijd wel eens is verplaatst van locatie, is het eerste bezoek aan de kliniek altijd weer even spannend. Daags ervoor, zo heb ik gemerkt, word ik dan gebeld door iemand van de kliniek die mij allerlei indringende vragen stelt, over wat ik kom doen, waarom ik dit doe en wat mijn relatie is tot de familie. Het bezoek is een familiebezoek en de ontmoeting vindt plaats in de woonkamer. We gaan nooit op zijn eigen kamer zitten. Het is altijd erg intensief en ik moet eerlijk zeggen dat we allebei blij zijn als we weer buiten staan. Zijn moeder steunt hem onvoorwaardelijk maar het eist toch wel een tol. Ieder bezoek is weer een zware gang voor haar. Na afloop ga ik nog even mee naar haar huis voordat ik terugrijd naar de Zaanstreek. Ik wil namelijk niet een taxi zijn, maar haar ook gelegenheid bieden haar verhaal te vertellen.”
Heeft het haar beeld van gedetineerden veranderd? Zijn het niet gewoon boeven? Erica glimlacht: “Had ik eerst een neutrale mening over ‘boeven’, dat veranderde al snel. Ik kwam er door de gesprekken achter dat er heel veel valkuilen in mensenlevens kunnen zijn waardoor mensen die niet al te stevig in hun schoenen staan, kunnen verdwalen en verkeerd terechtkomen. Gedetineerden zitten in de gevangenis hun straf uit, maar na hun vrijlating worden ze vaak nog steeds niet geaccepteerd. Daardoor kan het weer mis gaan. Ik zou graag willen dat wij allemaal meer om ons heen kijken, vooral naar mensen die net even anders zijn dan wij.”
Eric van Teijlingen
_________
Exodus Nederland is de grootste landelijke organisatie die met professionals en vrijwilligers opvang en begeleiding biedt aan ex-gedetineerden, gedetineerden en hun familieleden.
