Vanavond komt Bernadette aan in Amstelveen

De kleine Ber­na­dette

De rondgang van de relieken van Ber­na­dette Soubirous zullen bij niet-katho­lie­ken - en ook wel bij katho­lie­ken - enig onbegrip hebben opge­roe­pen. Dat is niet nodig. Waar het om gaat is dat het leven centraal staat, ook bij de ver­ering van reli­kwieën.

Inder­daad zien we bij de ver­ering van heiligen twee ver­schil­lende hou­dingen. De eerste hecht waarde aan aanra­king en fysiek contact, aan het heilige dat ontzag inboezemt en aan de won­de­ren, die voor gewone stervelingen onbereik­baar blijven. Soms (maar niet altijd) gaat dat samen met onwetend­heid over wat de heilige in het leven feite­lijk heeft gedaan. De tweede hou­ding voelt zich aange­trok­ken door het han­de­len van de heilige, hoe hij/zij de stormen van het leven heeft doorstaan en zich heeft ingezet voor de armen en zieken. Die tweede hou­ding is meer ethisch en leidt tot navol­ging, iets dat bij de eerste hou­ding min­der het geval is. Toch horen deze twee bij elkaar.

Er is al weer wat jaren gele­den een bij­zon­der mooi boek ver­sche­nen, dat alle brieven van Ber­na­dette bevat. Deze brieven wor­den vooraf­ge­gaan door een inlei­ding, waarin be­lang­rijke thema’s wor­den be­spro­ken: de jeugd van Ber­na­dette, de ver­schij­ningen, haar keuze voor het kloosterleven en haar sterke waar­heids­drang, die wars was van idolatrie. (Brieven van Ber­na­dette, ver­taald en becom­mentarieerd door Patrick Chatelion Counet).

De in totaal acht­tien ver­schij­ningen van Maria aan Ber­na­dette hebben vele weten­schappers bezigge­hou­den, zon­der dat er een rede­lijke ver­kla­ring volgde. De Dame in het wit zegt pas bij de zes­tien­de ver­schij­ning dat zij de Immaculada Councepciou is, de On­be­vlekte Ont­van­ge­nis. Ber­na­dette weet zelf niet wat dat betekent. In moderne taal zou je kunnen zeggen dat het Kwaad dat heel de mens­heid doortrekt, geen vat heeft gehad op Maria.

Het veer­tien­ja­rig meisje krijgt drie geheimen toe­ver­trouwd en mede daardoor houdt de Wereld­kerk de adem in. En dit is wellicht al een eerste sleu­tel tot het geheim: kin­de­ren spreken de waar­heid waar geleer­den en prelaten er het zwijgen toe moeten doen. Het ra­tio­na­lis­me van de weten­schap in de negen­tien­de eeuw ondernam een frontale aanval op het geloof. Ber­na­dette werd wellicht zon­der het te beseffen een krach­tig wapen in de ver­de­di­ging van het geloof.

Maar ook volgde zij even­eens zon­der het te weten het spoor van andere vrouwe­lijke heiligen zoals Hildegard van Bingen, die door visioenen een heilzame correctie waren op het over­we­gend manne­lijke en in­sti­tu­tio­nele spreken van de Kerk. Zowel Kerk als weten­schap hiel­den niet op haar te onder­vra­gen over de ver­schij­ningen alsof zij een criminele daad had begaan. De zalig­ver­kla­ring had nogal wat voeten in de aarde omdat Ber­na­dette met een vriendin aardbeien had geplukt op een plek waar ze niet mochten komen. Het geeft wel aan hoe de con­fron­ta­tie met het mysterieuze kleinzielig­heid van de com­mis­sie niet uitsluit!

Ber­na­dette was gevoelig voor het Kwaad in de wereld en besefte dat ze in haar eigen leven niet het vol­ko­men geluk zou bereiken. De bood­schap van Lourdes en ook van andere Mariaver­schij­ningen hangt vaak samen met drei­ging van oorlog en ondergang. Mensen wor­den opge­roe­pen tot beke­ring en het goede, juist om dat onheil af te wen­den. Daar­mee wor­den de ver­schij­ningen min­der devoot-indi­vi­dua­lis­tisch en veel meer een apo­ca­lyp­tische bood­schap van afwen­ding van het Kwaad voor een wereld in onheil. Dat gevoel van onheil geldt voor onze wereld vandaag de dag zeker ook.

Door de ver­schij­ningen ontdekte Ber­na­dette op aan­wij­zing van de Dame in het Wit een bron, dezelfde bron die tot op de dag van vandaag stroomt in Lourdes. Opmer­ke­lijk is dat er twee andere meisjes bij waren die echter niets hebben gezien. Het geeft aan dat de roe­ping van Ber­na­dette radicaal per­soon­lijk was. Enigszins te ver­ge­lij­ken met Mozes, die na zijn roe­ping bij het bran­dende braambos zelfs niet het verbrande braambos kon tonen aan anderen. Het gaat kenne­lijk niet om een inbreuk op de fysieke orde, maar om een visioen en een stem die zich richt tot het hart. Als zodanig nodigt het leven van Ber­na­dette wel dege­lijk uit tot navol­ging, want voor eenie­der is het leven een radicaal per­soon­lijke roe­ping. Het is zaak die roepstem in je eigen leven te ont­dek­ken.

Marcel Poorthuis
Emeritus-hoog­le­raar in de dialoog tussen de gods­diensten
aan de Facul­teit Katho­lie­ke Theo­lo­gie van Tilburg University

(column in bisdom­blad SamenKerk, nummer 3 van 2024, dat in juni 2024 zal ver­schij­nen.)