Bisdom Haarlem-Amsterdam










Het Mirakel van Amsterdam

De betekenis voor de stad Amsterdam

gepubliceerd: zaterdag, 17 augustus 2024
Schilderij uit 1555 in het Amsterdam Museum
Schilderij uit 1555 in het Amsterdam Museum

Het verhaal van de ge­schie­de­nis van Am­ster­dam is niet compleet zon­der de vermel­ding van het mirakel van Am­ster­dam. Het mirakel trok van overal mensen en nieuwe bedrijvig­heid aan. Hoe kon het dat de stad zo populair werd? Wat is er nog van over van dit won­der?

Björn Stenvers deed onder­zoek naar het ant­woord op onder­staande vragen. Als opmaat naar de vie­ring van het jubileum­jaar van de stad - 750 jaar Am­ster­dam - wordt op 26 au­gus­tus zijn onder­zoek in het Begijnhof ge­pre­sen­teerd.

Het Mirakel en de bete­ke­nis voor de stad Am­ster­dam

Op 15 maart 1345 vond het mid­del­eeuwse won­der plaats dat men sindsdien het Mirakel van Am­ster­dam noemt.

Hoe is het Mirakel van Am­ster­dam ontstaan? Welke andere mid­del­eeuwse won­de­ren hebben plaats­ge­von­den? Hoe profi­teerde Am­ster­dam van de hierdoor ont­wik­kelde pelgrimage en bede­vaart en zo eerste bezoekersgolf? Wat is het verschil tussen pelgrimage en bede­vaart? Hoe kon het zo populair wor­den? Waarom trekt het heden ten dage nog steeds velen aan? Wat is de toe­ge­voegde waarde van het hostie­won­der voor de stad Am­ster­dam en haar stadspro­mo­tie? Waarom hangt er een sluier van mysterie omheen? Wat kan Am­ster­dam van deze mid­del­eeuwse ont­wik­ke­ling leren voor haar hui­dige pro­mo­tie­ver­haal?

Een won­der dat er nog iets van over is

Van de mate­rië­le kunst en cultuur in relatie tot het Mirakel van Am­ster­dam en de Heilige Stede is over de eeuwen heen, rela­tief weinig over­ge­ble­ven. Dat we nog iets hebben van het Mirakel van Am­ster­dam en de Heilige Stede is op zich al een won­der.

In 1345 overleefde de hostie keer na keer het vuur, keerde na het weg­bren­gen naar de Oude Kerk telkens terug, werd gestolen en viel uit­ein­delijk in 1677 in de Oude­zijds Achter­gracht.

Na van woonhuis tot Heilige Stede reeds te zijn ver­bouwd, werd het gebouw van het Mirakel van Am­ster­dam aan het Rokin vier maal afgebroken (1390, 1421, 1452, 1908/12), tweemaal ver­bouwd (2005/08, 2012), ging het tweemaal op in vlammen (1421, 1452), werd het vier keer opnieuw geopend en heeft het twee inbraken gehad (1531, 1544).

Haar reli­kwieën zijn niet alleen gestolen, maar ook groten­deels verloren gegaan. Veel gebouwfrag­menten zijn dikwijls verhuisd (na 1908/12), inmiddels verkocht, verspreid geraakt en soms zelfs bescha­digd en verloren gegaan.

Van grootste trek­pleis­ter in de mid­del­eeuwen en Europese bekend­heid, opgeno­men in de Canon van Am­ster­dam tot onbekend weg­ge­stopt aan het Rokin.

Niemand eer­der bracht alles bij elkaar

Björn Stenvers deed afgelopen paar jaar onder­zoek naar ant­woord op boven­staande vragen en heeft met zijn onder­zoek voor het eerst een catalogus samen­ge­steld. Hij stu­deerde onlangs af met een 9 voor zijn onder­zoek aan de Uni­ver­si­teit van Am­ster­dam.

“Het frappeerde mij dat er niet één compact over­zicht is van een zo (kunst) his­to­risch be­lang­rijke gebeur­te­nis voor Neder­land en Europa. Een be­lang­rijke gebeur­te­nis die zo vaak is ver­beeld op kunst­his­to­ri­sche wijze en basis gaf aan zoveel navol­ging. Ik heb ernaar gestreefd om alle ter zake doende in­for­ma­tie bij elkaar te krijgen in één catalogus. Frag­menten, objecten, schil­derijen en andere bronnen waren dikwijls gedeelte­lijk opgeno­men, maar nooit allemaal zo bij elkaar. Vanaf nu kan men mak­ke­lijker diepte­on­der­zoek doen.”, aldus Stenvers.

“De kwali­teit van een verhaal is groten­deels af­han­ke­lijk van de mate waarin het compleet is. Niet alleen het do­cu­ment van het Tolprivilege uit 1275, ook het Mirakel van Am­ster­dam uit 1345 kunnen de hoofd­stad een mid­del­eeuwse lading en diepgang geven.” - Mgr. dr. Jan Hendriks

En zo is voor het eerst nu een catalogus be­schik­baar met een nastreven van volle­dig­heid van alle betrokken on­der­wer­pen en met beeld­ma­te­riaal. Dit zodat wat we nog hebben in één onder­zoek vast­staat en ver­der bekritiseerd, onder­zocht en verrijkt kan wor­den. In totaal zijn vele objecten, frag­menten, schil­derijen, prenten, foto’s, kaarten, do­cu­menten en plattegron­den en gerela­teerde personen in kaart gebracht. Met het onder­zoek is voort­ge­bouwd op de vele studies van onder andere J.F.M. Sterck, Charles Caspers en Peter Jan Margry.

Met cirkels van directe- en indirecte be­trok­ken­heid met het Heilige Mirakel zijn personen en objecten in kaart gebracht. Er zijn verassende ontdek­kingen gedaan: een eventueel frag­ment van de ori­gi­nele Heilige Haard en een twin­tig jaar eer­dere afbeel­ding van de Heilige Stede in een Berlijn schets­boek uit 1520.

1275 - 1345 - 2025 - 2045

Björn StenversBjörn Stenvers is momen­teel directeur van de Eye Care Foundation (ECF). ECF is een NGO die oog­zorg­pro­jecten in ont­wik­ke­lings­lan­den onder­steunt om onno­dige blind­heid en slechtziend­heid te voor­ko­men. Stenvers combineert zijn directeur­schap met zijn ac­ti­vi­teiten binnen ICOMOS, ICOM en musea, en richt zich ook op edu­ca­tie binnen ECF.

Stenvers heeft een rijke ach­ter­grond in de museum­we­reld, onder andere als oprichter van de stich­ting Samen­wer­kende Am­ster­damse Musea en hoofd marke­ting bij diverse Am­ster­damse musea. Hij vervult ver­schil­lende inter­na­tio­nale bestuursrollen en is oprichter van meer­dere Museum Academies.

Met zijn onder­zoek heeft Stenvers beoogd het Mirakel van Am­ster­dam in een brede context te plaatsen. De periode vlak ervoor was een be­lang­rijke voe­dings­bo­dem voor de latere ont­wik­ke­ling van de hoofd­stad. Een tijd waarin een Europese machtsstrijd gaande was tussen de - naast elkaar bestaande - Bis- en Prinsdommen, Europese ste­den met groei en bloei in belang toenamen en nieuwe bede­vaartoor­den veel nieuwe bewoners, bezoekers aan­trok­ken en dus wel­vaart veroor­zaakten.

Meer lokaal was het de tijd van het verval van het kasteel van de Heeren van Amstel, het vierde Concilie en de Tolbrief. Het mid­del­eeuwse Am­ster­dam was vat­baar voor ver­an­de­ring als een betrekke­lijk jonge stad die volop in ont­wik­ke­ling was.

Promoten is kwali­ta­tieve verhalen ver­tellen

Het Mirakel van Am­ster­dam is na bijna 700 jaar nog volop actueel. Voor Am­ster­dam komt na zes edities van de eeuw­feesten van het Mirakel van Am­ster­dam er een zevende aan in 2045. Laten we leren van de festivi­teiten van de vie­ring van 750 jaar Am­ster­dam in 2025 voor 2045.

 

Bron: Uni­ver­si­teit van Am­ster­dam (UvA) ©




Bisdom Haarlem - Amsterdam • Postbus 1053 • 2001 BB  Haarlem • (023) 511 26 00 • info@bisdomhaarlem-amsterdam.nlDisclaimerDeze website is gerealiseerd door iMoose