Pelgrim van hoop
Als geestelijk verzorger in een verpleeghuis
We zijn dit Heilig Jaar geroepen om ‘pelgrims van hoop’ te zijn. Maar wat betekent ‘hoop’ voor militairen op missie, of gevangenen met een langdurige straf in een penitentiaire inrichting of bewoners met dementie in een verpleeghuis.
In drie artikelen schrijven een legeraalmoezenier, een gevangenisaalmoezenier en een geestelijk verzorger van een verpleeghuis hierover. Henk van Hamersveld is werkzaam als geestelijk verzorger bij zorgcentrum ‘Bosbeek’ in Heemstede.
Wanneer ik mij in het verpleeghuis voorstel als geestelijk verzorger, merk ik vaak twee reacties. Sommige bewoners reageren blij en herkennen iets vertrouwds; zij zijn vaak nog gelovig en betrokken bij de kerk. Anderen reageren afstandelijk of afhoudend. Soms omdat ze niet goed weten wat mijn rol inhoudt, maar vaak omdat ze in hun leven om diverse redenen bewust afstand hebben genomen van de kerk. Toch merk ik dat bewoners op zoek zijn naar betekenis in hun leven.
Ik werk als geestelijk verzorger bij Stichting Sint Jacob, een organisatie met een katholieke oorsprong. Mijn werkplek is locatie Bosbeek, waar nog altijd religieuzen, naast mensen met uiteenlopende achtergronden wonen. In Bosbeek is de katholieke spiritualiteit, dankzij de zusters en de kapel als hart van het huis, nog steeds voelbaar.
Dementie
Mijn werk is echter veel breder dan dat. Zo werk ik voor een groot deel met mensen met dementie. Dementie raakt de kern van wie iemand is. Herinneringen vervagen en de woorden raken zoek. Bewoners met dementie worstelen met dit verlies. In gesprekken hoor ik hun verdriet: het lichaam dat niet meer meewerkt en de geest die hen in de steek laat. Zo zijn er bewoners die op bezoek zijn en straks weer naar huis gaan. Familieleden vertellen hoe moeilijk het is om hun naaste te bereiken. Juist hier kan ik als geestelijk verzorger iets betekenen. Ik kan woorden geven aan wat mensen zelf niet altijd meer kunnen uitspreken. Ik kan luisteren naar wat er wél doorklinkt, zelfs als dat niet in heldere taal komt. Denk aan een blik, een gebaar of een emotie. Ik sluit aan bij hun beleving en tempo. Soms betekent dat simpelweg naast iemand zitten en stil zijn. Een andere keer houdt dat in dat we samen bidden, zoals het Wees Gegroet Maria of het Onze Vader. Soms is het echter ook een lied zingen, dat diep in het geheugen verankerd ligt, zoals een Marialied. Juist dan merk ik, dat er iets gebeurt. Al is het een glimlach, een traan of een hand die meebeweegt.
Daarnaast kan ik ook gebruik maken van onze rijke katholieke symboliek. Hier zit veel kracht in. Hiermee lukt het om mensen te raken voorbij de taal. Zelfs als iemand niet meer kan uitleggen wat hij of zij gelooft; kan een kaars of een kruisje betekenis dragen. Voor bewoners met dementie kan dat moment van herkenning, een bron van hoop en troost zijn.
Juist in hun kwetsbaarheid
laten mensen met dementie
ons iets bijzonders zien
Pelgrims van hoop
Maar hoe kunnen mensen met dementie zelf pelgrims van hoop zijn? We denken bij pelgrims vaak aan mensen die bewust op weg gaan en hun route kiezen. Maar juist in hun kwetsbaarheid laten mensen met dementie ons iets bijzonders zien. Zij laten zien dat het leven niet alleen draait om wat we doen of presteren. Zij nodigen ons uit om mee te gaan in hun tempo, in hun beleving van het moment. Zij dagen ons uit om te zoeken naar betekenis in kleine dingen.
In iets kleins
In mijn werk zie ik tevens dat familieleden troost vinden in hoe wij om gaan met hun geliefden. Ze ervaren soms machteloosheid, verdriet en zelfs wanhoop als ze hun dierbare zien veranderen. Maar juist in de gezamenlijke momenten kan er iets oplichten van hoop. Dan beseffen we samen dat het leven, zelfs in de laatste fase, betekenis kan hebben. Dat we samen onderweg blijven, als pelgrims van hoop. Onze bewoners laten mij zien hoe belangrijk verstilling is, zoals bij meditatie. Als geestelijk verzorger leer ik van hen. Ik leer dat hoop niet altijd groot en spectaculair hoeft te zijn, maar kan zitten in iets kleins, in een gebaar van verbinding. Mensen met dementie laten ons zien dat ook zij, ondanks hun verwarring en verlies, iets kunnen doorgeven: liefde, vertrouwen en hoop. Zij blijven, hoe kwetsbaar ook, pelgrims op hun levensweg en wij mogen met hen mee op die reis.
(dit artikel komt uit de zomereditie van bisdomblad SamenKerk)
