Pelgrim van Hoop
Als militair bij de Krijgsmacht
We zijn dit Heilig Jaar geroepen om ‘pelgrims van hoop’ te zijn. Maar wat betekent ‘hoop’ voor militairen op missie, of gevangenen met een langdurige straf in een penitentiaire inrichting of bewoners met dementie in een verpleeghuis. In drie artikelen schrijven een legeraalmoezenier, een gevangenisaalmoezenier en een geestelijk verzorger van een verpleeghuis hierover. Diaken Erik Sengers is werkzaam als aalmoezenier bij Defensie.
Als militairen op missie gaan, maken ze soms heftige dingen mee. Om zich heen zien ze verwoeste gebouwen, ernstig gewonden en doden, enzovoort. Ze merken op hoe gemeen en wreed mensen kunnen zijn. Ook in hun eenheid staan de relaties onder druk: loyaliteit en vriendschap blijken niet zo sterk te zijn als verwacht; leidinggevenden gaan soms voor hun eigen belangen; en de politiek neemt weinig verantwoordelijkheid voor het gevaar dat militairen lopen. In stresssituaties kunnen de mooie kanten van mensen naar boven komen, maar ook de minder mooie kanten worden dan duidelijk. Militairen zijn daarvoor zeer gevoelig, want ze zijn getraind om in stresssituaties te handelen. Idealisme kan dan zelfs levensgevaarlijk zijn.
Realistischer
Als ik militairen vraag hoe ze door dergelijke situaties en ervaringen zijn veranderd, dan zeggen ze vaak dat ze realistischer zijn geworden. Ze hebben de ware aard van mensen gezien en hebben er geen hooggestemde verwachtingen meer van. Ze zijn ontnuchterd, hun idealen hebben een confrontatie met de werkelijkheid gehad. Ze hebben ook gemerkt dat ze met hun werk maar een stukje van de werkelijkheid kunnen veranderen. Nu is zo’n loutering nooit verkeerd. Maar wat ik zie is dat militairen daarna hun idealen verloren hebben, dat realisme een ander woord is voor cynisme, dat ze mensen niet met vertrouwen maar met wantrouwen benaderen. Het is een loutering die uitliep op een teleurstelling, waar je weinig levensvreugde uit kan halen.
Hoop door Hem
Wat ik in de gesprekken met militairen ontdek is dat ‘hoop’ een relatie- begrip is. Je kunt alleen maar op iets hopen wat je al kent, waar je een relatie mee hebt. Je kunt hopen op de liefde van je partner, omdat je die kent. Je kunt hopen op hulp van mensen, als je enkele hulpvaardige mensen kent. Je kunt hopen op een goed resultaat van je werk, omdat je samenwerkt met je collega’s. Zo kunnen we ook hopen op God, omdat we Hem kennen: door gebed, door de eucharistie, door de verhalen uit de Bijbel, door de kerkgemeenschap leren we God kennen, leren we Hem te vertrouwen, bouwen we een godsrelatie op en mogen we erop hopen dat zijn beloftes standhouden. Ervaringen uit het verleden zijn wel degelijk een garantie voor de toekomst.
En hiermee zitten we in de kern van het probleem van de huidige tijd: mensen hebben geen zinvolle, waardevolle relaties meer. Hoe kunnen ze dan verwachten dat de toekomst beter wordt? Huwelijken en vriendschappen staan onder druk omdat mensen met zichzelf bezig zijn (carrière, persoonlijke ontwikkeling). Door verschillende schandalen en onoplosbare maatschappelijke problemen (zoals het toeslagenschandaal of huizencrisis) hebben mensen geen vertrouwen meer in de overheid. Bedrijven die belastingen ontwijken, zorgen niet voor een groter vertrouwen in de economie. En als de Kerk steeds minder mensen weet te bereiken, dan kunnen ze ook geen zinvolle relatie opbouwen met de boodschap van hoop, die de Kerk verkondigt. Als geestelijk verzorger help ik mensen daarom zinvolle relaties op te bouwen met zichzelf, met de naaste en, uiteindelijk, met God.
Onzekere tijden
Erik Sengers (53) is diaken en werkzaam bij de landmacht
We leven in een onzekere tijd, militairen weten dat maar al te goed. Oorlog in Oekraïne, Afrika en het Midden-Oosten, prijsstijgingen in de supermarkt, spanningen tussen bevolkingsgroepen in de samenleving, de zekerheid van NAVO en Europese Unie staat op het spel. Binnen Defensie bereiden we ons voor op een grootschalig conflict waarvan de omvang en de gevolgen niet te overzien zijn. Ook voor de samenleving zal zo’n conflict grote consequenties hebben: het leven zal niet zo door kunnen gaan als we gewend zijn. En als we niet weten hoe het leven verder gaat, dan worden mensen hopeloos, cynisch, teleurgesteld - ze breken relaties af.
Juist nu is dus een boodschap van hoop en vertrouwen nodig. Alleen wie zich als Kind van God geliefd weet, die zich niet hoeft te bewijzen (en dus ook geen teleurstellingen zal ervaren), die geleerd heeft dat je altijd met je verlangens naar God kunt komen, alleen zo iemand kan staande blijven in de woelige baren van de tijd. God houdt van je en is altijd bij je, vrees niet want Hij is sterker dan de dood. Deze boodschap onder de mensen brengen is een taak die we in onze parochies kunnen oppakken, en het is een boodschap die we als geestelijk verzorgers aan de militairen proberen mee te geven.
