Beknopte levenbeschrijving paus Franciscus

foto: ECDQ

Jorge Mario Bergoglio werd op 13 maart 2013 als paus Fran­cis­cus de eerste jezuïet en Latijns-Ameri­kaanse lei­der van de Rooms-Katho­lieke Kerk. Hij overleed op 21 april 2025 op 88-jarige leef­tijd, na een pon­ti­fi­caat dat de kerk dichter bij de ge­mar­gi­na­li­seer­den bracht.

Jeugd en vroege jaren

Jorge Mario Bergoglio werd geboren op 17 de­cem­ber 1936 in Buenos Aires, Argentinië, als oudste van vijf kin­de­ren van Ita­li­aanse immi­gran­ten. Zijn vader, Mario José Bergoglio, was een spoorweg­ac­countant, en zijn moe­der, Regina María Sívori, wijdde zich aan de opvoe­ding van het gezin. Jorge groeide op in de arbei­derswijk Flores, waar hij een passie ont­wik­kelde voor tra­di­tio­nele Argen­tijnse dans en voetbal. Na zijn middel­ba­re school behaalde hij een diploma als che­misch technicus. Op 21-jarige leef­tijd kreeg hij zware longontste­king, wat leidde tot de ver­wij­de­ring van een deel van zijn rechterlong, maar dit beïn­vloedde zijn ge­zond­heid niet significant op lange termijn.

Roeping en jezuïet

Bergoglio voelde al jong een roe­ping tot het pries­ter­schap. In 1958 trad hij toe tot de Sociëteit van Jezus (jezuïeten), een orde bekend om haar intellectuele en missio­naire werk. Hij stu­deerde geestes­we­ten­schap­pen in Chili, behaalde een graad in filo­so­fie in Buenos Aires (1963), en doceerde literatuur en psycho­lo­gie aan jezuïeten­scho­len in Argentinië. In 1969 werd hij tot pries­ter gewijd. Van 1973 tot 1979 diende hij als provinciaal overste van de jezuïeten in Argentinië, een periode die samenviel met de Vuile Oorlog (1976-1983), een donkere tijd van mili­tai­re dictatuur. Bergoglio werd later beschul­digd van passivi­teit tegen­over het regime, maar ge­tui­ge­nissen, waar­on­der die van zijn bio­graaf Sergio Rubin en rechter Alicia Oliveira, be­na­druk­ken dat hij achter de schermen mensen hielp ontsnappen, onder meer door zijn iden­ti­teitspapieren te lenen aan een vluch­te­ling.

Ker­ke­lijke loop­baan

In 1992 werd Bergoglio benoemd tot hulp­bis­schop van Buenos Aires, in 1997 tot coad­ju­tor-aarts­bis­schop, en in 1998 tot aarts­bis­schop. Hij stond bekend om zijn eenvoud: hij woonde in een be­schei­den ap­par­te­ment, kookte zelf en gebruikte het open­baar ver­voer. In 2001 benoemde paus Johannes Paulus II hem tot kar­di­naal. Als aarts­bis­schop leidde Bergoglio de Argen­tijnse Kerk tij­dens de econo­mische crisis van 2001 en promootte hij sociale recht­vaar­dig­heid en zorg voor de armen. Hij wees een benoe­ming tot voor­zit­ter van de Argen­tijnse Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie in 2002 af, maar ac­cep­teerde deze rol in 2005 en werd herkozen in 2008.

Pon­ti­fi­caat (2013-2025)

Na de on­ver­wachte abdi­ca­tie van paus Bene­dic­tus XVI in februari 2013 werd Bergoglio op 13 maart 2013 tij­dens het conclaaf verkozen tot paus. Hij koos de naam Fran­cis­cus, geïn­spi­reerd door de heilige Fran­cis­cus van Assisi, die bekend­staat om zijn eenvoud en zorg voor de armen. Hij was de eerste jezuïet, de eerste Latijns-Amerikaan, en de eerste paus van het zui­de­lijk halfrond.

Fran­cis­cus’ pon­ti­fi­caat werd ge­ken­merkt door zijn nadruk op nede­rig­heid, barm­har­tig­heid en sociale recht­vaar­dig­heid. Hij brak met tradities door te wonen in het een­vou­dige Domus Sanctae Marthae in plaats van het Apos­to­lisch Paleis en door sobere gewa­den te dragen. Zijn vissers­ring was van verguld zilver in plaats van goud, een symbool van zijn asce­tische levens­stijl. Hij bena­drukte een “kerk van de armen” en bekritiseerde de “globalise­ring van onver­schil­lig­heid” en ongebreideld kapitalisme.

Be­lang­rijke daden en her­vor­mingen

• Milieu en sociale recht­vaar­dig­heid: In 2015 publi­ceerde Fran­cis­cus de en­cy­cliek Laudato si’, waarin hij klimaat­ver­an­de­ring als een morele kwestie bestem­pelde en pleitte voor zorg voor “ons gemeen­schap­pe­lijk huis”. Hij verbond milieuver­vuiling met de marginalise­ring van de armen.
• Interreli­gi­euze dialoog: Fran­cis­cus bevor­derde een­heid tussen katho­lieken, andere chris­te­nen, en niet-chris­te­nen. Hij was de eerste paus die de Arabische Peninsula bezocht (2019) en ondertekende een ver­kla­ring over men­se­lijke broe­der­schap met de grootimam van Al-Azhar. In 2021 ontmoette hij grootayatollah Ali al-Sistani in Irak, een his­to­rische stap in de katho­liek-islami­tische dialoog.
• LHBTQ-rechten en inclusivi­teit: Fran­cis­cus pleitte voor respect en pas­to­rale zorg voor LHBTQ-personen maar handhaafde tege­lijker­tijd de katho­lieke leer over homo­sek­sua­li­teit.
• Mis­bruikschandaal: Fran­cis­cus werd bekritiseerd voor zijn aan­vanke­lijke aanpak van de mis­bruik­cri­sis, met name in Chili (2018), maar herriep later zijn stand­punt, bood excuses aan en voerde her­vor­mingen door.
• Curieher­vor­ming: Met de apos­to­lische con­sti­tu­tie Praedicate Evangelium (2022) her­vormde hij de Romeinse Curie, waarbij hij evangeli­sa­tie voorop­stelde en leken toegang gaf tot lei­ding­ge­vende posities.
• Sym­bo­li­sche gebaren: Op Witte Donder­dag 2013 waste Fran­cis­cus als eerste paus de voeten van vrouwen en moslims in een jeugdge­van­ge­nis, waar­mee hij ker­ke­lijke regels negeerde die alleen mannenvoeten toeston­den.

Inter­na­tio­nale reizen

Fran­cis­cus maakte meer dan 30 inter­na­tio­nale reizen, waar­on­der bezoeken aan de VS (2015, waar hij als eerste paus het Congres toesprak), de Heilige Landen, Myanmar, en Canada (2022, waar hij excuses aanbood aan inheemse volkeren). Zijn bezoek aan Irak (2021) was de eerste pau­se­lijke reis naar dat land.

Ge­zond­heid en over­lij­den

Ondanks zijn verwij­derde long­deel bleef Fran­cis­cus actief, maar in februari 2025 werd hij opgeno­men in het Gemelli-zie­ken­huis in Rome met bronchitis, dat over­ging in een longontste­king in beide longen. Na een maand werd hij ont­slagen, maar hij overleed op 21 april 2025, enkele uren na zijn paasrede, op 88-jarige leef­tijd in zijn resi­dentie in Vati­caan­stad. Kar­di­naal Kevin Farrell, de camerlengo, kon­digde zijn over­lij­den aan.

Nalaten­schap

Paus Fran­cis­cus werd we­reld­wijd bewon­derd om zijn toe­gan­ke­lijk­heid en progressieve stand­pun­ten, zoals zijn pleidooi voor mi­gran­ten, armen, en milieu. Hij ont­ving in 2013 de titel Persoon van het Jaar van Time en werd geno­mi­neerd voor de Nobel­prijs voor de Vrede in 2014. Zijn autobio­­gra­fie, Hoop (2025), bena­drukte zijn visie op een inclusieve kerk. Hij wordt herinnerd als een paus van paradoxen: een her­vormer die tradities res­pec­teerde, een lei­der die eenvoud predikte, en een stem voor de ge­mar­gi­na­li­seer­den.

Na zijn dood

Na zijn over­lij­den begon het Vati­caan de voor­be­rei­dingen voor zijn uit­vaart, die volgens protocol binnen vier tot zes dagen zou plaats­vin­den, gevolgd door de novendiale en een conclaaf om zijn op­vol­ger te kiezen. Fran­cis­cus had zelf de begrafenisrituelen ver­een­vou­digd en koos voor een begrafenis in de Basilica van Santa Maria Maggiore, anders dan zijn directe voor­gan­gers.

Do­cu­menten