A Dieu, Heilige Vader

Boodschap Mgr. Hendriks

Paus Fran­cis­cus is overle­den! Op maan­dag­och­tend 21 april, is hij om 7.35 uur naar het huis van de Vader gegaan. De afgelopen dagen was hij ver­schil­lende keren onder zijn mensen geweest, het blijkt nu een afscheid te zijn geweest.

Op Paas­zon­dag heeft hij met zijn laatste krachten de zegen Urbi et Orbi gegeven en een rondrit gemaakt tussen de menigte op het Sint Pieters­plein. Moge de hemelse Vader, de Gever van alle goeds, hem nu de vrede schenken en de vreugde van Zijn huis!

Alle pa­ro­chies en ker­ke­lijke in­stel­lingen zijn uit­ge­no­digd om de vlag halfstok te hangen en van­avond om 18.00 uur de doodsklok te lui­den als eerbe­toon aan de overle­den paus.

De laatste maan­den

De afgelopen maan­den was de hele katho­lieke wereld in gebed verbon­den met de zieke paus Fran­cis­cus, die met een ge­com­pli­ceerde dubbele longontste­king in het Gemelli-zie­ken­huis in Rome was opgeno­men. Gelei­de­lijk werd dui­de­lijk dat de paus hier­van chro­nische gevolgen zou over­hou­den als hij deze aandoe­ning te boven zou komen. Bij zijn tgerug­komst in het Huis Santa Marta, nu een maand gele­den, moest hij volstrekte rust hou­den, maar dat lukte niet altijd: hij ont­ving koning Charles met zijn echt­ge­note en op Paas­zon­dag­mor­gen nog vice-presi­dent J.D. Vance. Zelf bracht hij on­ver­wachte bezoekjes aan de Sint Pieter of het plein en zelfs aan de Santa Maria Maggiore, naar de door hem bijzon­deer vereerde Salus Populi Romani, zeer oude beeltenis van de Maagd Maria

Op weg naar huis...

Nu is hij gestorven, zijn aardse loop­baan is voltooid. In dank­baar­heid voor zijn dienst aan Christus en de Kerk, bevelen we hem in ons gebed aan God aan. Ik nodig allen graag uit zich bij dit gebed aan te sluiten en tevens te bid­den om een goede op­vol­ger.

Wie was paus Fran­cis­cus?

Paus Fran­cis­cus werd op 17 de­cem­ber 1936 als Jorge Mario Bergoglio geboren in Buenos Aires. Hij trad in de Sociëteit van Jezus (de Jezuïeten) in en werd op 13 de­cem­ber 1969 tot pries­ter gewijd. In 1998 werd hij aarts­bis­schop van Buenos Aires en in 2001 kar­di­naal. Op 13 maart 2013 werd hij tot paus gekozen.

“Buona sera”

Op die 13e maart 2013 moest ik in Rome zijn en zo kwam het dat ik op het plein stond toen de nieuwe paus op het balkon van de Sint Pieter kwam en zijn naam werd verkon­digd: hij had de naam aan­ge­no­men van de heilige van de eenvoud en de armoede: Fran­cis­cus. Zo waren ook zijn eerste woor­den, een­vou­dig: “Buona sera“ , hij wilde een arme kerk voor de armen.

Aandacht voor de periferie

Zelf afkoms­tig uit een mi­gran­ten familie, ging zijn eerste reis als paus naar een eiland aan de rand van Europa, in de Mid­del­landse zee: Lampedusa, om aan­dacht te vragen voor het lot van de mi­gran­ten en vluch­te­lingen, van wie velen in zee verdronken.

Hij richtte steeds zijn aan­dacht op mensen en gebie­den in de marge: hij bezocht vooral lan­den “in de periferie”, benoemde kar­di­na­len uit afgelegen gebie­den, waar de kerk klein is, ont­ving homo­sek­su­elen en trans­gen­ders, stelde een kar­di­naal aan voor de armen en dak­lo­zen en had met de armen een jaar­lijks terug kerende maal­tijd. Tijdens de oorlog rond Gaza belde hij dage­lijks met de kleine pa­ro­chie daar.

Hij herhaalde steeds weer dat de kerk een verwel­ko­mende kerk moest zijn, die er voor allen is, vooral voor de kleinen, ge­mar­gi­na­li­seer­den en onder­drukten.

“Todos, todos”

Toen hem werd voorge­hou­den dat de Kerk er toch niet voor allen is en zij bepaalde groepen uitsluit, ant­woordde de paus dat de kerk er voor ieder­een is, open staat voor allen, maar dat ieder­een tege­lijk ge­roe­pen is om binnen de kerk een weg te gaan van beke­ring en levens­ver­nieu­wing.

Een verwel­ko­mende, barm­har­tige en liefde­volle kerk zijn en laten zien, vond hij be­lang­rijk, alleen zo kan de kerk missio­nair zijn.

“Miserando atque eligendo”

Dat wil niet zeggen dat paus Fran­cis­cus de geloofsop­vat­tingen of morele visies wilde ver­an­de­ren, wel dat hij mensen niet in het hokje van de zonde wilde plaatsen, maar hen wilde verwel­ko­men en be­ge­lei­ding en steun op een weg van vernieu­wing en groei wilde aanbie­den. Zijn wapen­spreuk gaf de leidraad aan: “Miserando atque eligendo”, met die woor­den omschreef kerk­va­der Beda de blik waar­mee Jezus naar de tolle­naar Levi-Matteüs keek: ontfermend en uitverkiezend. Zo wilde paus Fran­cis­cus kijken naar iedere zon­daar, daarbij beseffend dat we allemaal zon­daars zijn.

Verwel­ko­men en be­ge­lei­den

Dat kwam bij­voor­beeld dui­de­lijk tot uiting in zijn omgang met ge­schei­den en her­trouwde mensen: de pro­ce­dures voor nie­tig­ver­kla­ring wer­den ver­een­vou­digd, er werd veel nadruk gelegd op be­ge­lei­ding van mensen (zowel vóór het huwe­lijk als in moei­lijke huwe­lijks­si­tua­ties, zie: Apos­to­lische Exhor­ta­tie Amoris Laetitia) en hij toonde begrip voor situaties waarin mensen vaak buiten hun wil terecht geko­men zijn. De nadruk van de paus Fran­cis­cus op de be­ge­lei­ding kwam ook tot uiting in de publi­ca­tie van een Apos­to­lische Exhor­ta­tie over de weg naar hei­lig­heid, Gaudete et Exsultate.

Abortus

Tege­lijk kon paus Fran­cis­cus soms dui­de­lijk spreken als het om de fun­da­men­tele waar­den en het respect voor het men­se­lijk leven ging. Weinig pausen hebben in zulke directe en krasse termen over het kwaad van abortus ge­spro­ken.

Barm­har­tig­heid

Een verwel­ko­mende kerk die mensen liefde­vol opneemt, zon­der on­der­scheid, en hen begeleidt met barm­har­tig­heid, dat zag paus Fran­cis­cus dus als een kern-eigen­schap van een missio­naire Kerk. Geen won­der dat in zijn pon­ti­fi­caat de barm­har­tige liefde van God (denk onder meer aan het heilig jaar van de barm­har­tig­heid en de En­cy­cliek Dilexit nos) en het ver­trouwen ( Apos­to­lische brief C’est la confiance) centraal ston­den.

Alle mensen broe­ders en zusters

Bij­zon­dere aan­dacht had paus Fran­cis­cus voor de vrede en de broe­der­schap van alle mensen ( En­cy­cliek Fratelli tutti en de ver­kla­ring van Abu Dhabi) en de schep­ping als ons gemeen­schap­pe­lijk huis. Hij was bij­zon­der bezorgd over de klimaat­ver­an­de­ring (En­cy­cliek Laudato Si en Apos­to­lische Exhor­ta­tie Laudate Deum).

Ook in deze thema’s en do­cu­menten komt tot uiting dat de katho­lieke kerk, de kerk van paus Fran­cis­cus, er voor allen wil zijn, “para todos” .

Paus Fran­cis­cus heeft de kerk een rijke erfenis nagelaten door zijn bij­zon­der cha­risma en aan­dacht voor de kleine mensen.

Een be­stuur­der-paus

Was alles perfect? Na­tuur­lijk is het aan de goede God om hierover te oor­de­len.

Bij zijn eerste pers­con­fe­ren­tie in 2013, zei de paus zelf over zijn tijd als provinciaal van de Jezuïeten: “Ik nam mijn beslis­singen op een veel te bruuske en per­soon­lijke manier... en wie zo handelt, jaagt de mensen tegen zich in het harnas”. Ook als paus was Fran­cis­cus een krach­tig be­stuur­der, maar er zijn zeker mensen die gevon­den hebben dat hij die hou­ding van het verle­den, waarover hij toen sprak, niet helemaal had afgelegd... Hij aarzelde niet om de maat­regelen te nemen die hij nodig vond om een situatie te her­vor­men. Zo schiep hij een nieuwe structuur voor de Romeinse curie en voor het bisdom Rome. Hij was een krach­tig be­stuur­der en zeer betrokken.

Tege­lijk was hij ook de paus van de synodali­teit die alle gelo­vi­gen meer wilde betrekken bij de besluit­vor­ming binnen de kerk.

Dank u wel, paus Fran­cis­cus!

In dank­baar­heid voor het vele goede dat paus Fran­cis­cus heeft bewerkt en aan de Kerk gegeven, in dank­baar­heid voor zijn tome­loze inzet voor Christus en de Kerk, ver­trouwen we hem nu aan Gods liefde en barm­har­tig­heid toe.

Moge hij rusten in vrede!

+Johannes Hendriks
Bis­schop van Haar­lem-Am­ster­dam