We herinneren ons... afscheidsrede

Allerzielen - 2 november

We hebben allemaal een spreekbeurt gehou­den op school of een pre­sen­ta­tie voor ons werk. Maar een woordje doen bij een uit­vaart van een dier­ba­re is toch heel wat anders. Wat is be­lang­rijk bij het hou­den van een In memoriam?

Of het bij een avond­wake is of een uit­vaart, bij ieder (ker­ke­lijk) afscheid wordt door de familie of vrien­den van de over­le­de­ne, of door iemand van het werk of de vereni­ging waar de over­le­de­ne actief was, een toe­spraak gehou­den. Het uit­spre­ken van een In memoriam is zeker wat anders dan een spreekbeurt of een pre­sen­ta­tie. De enige vergelij­king is een goede voor­be­rei­ding, het schrijven van een tekst en het oefenen van de tekst. Maar daar houdt het dan ook bij op. Zelfs een geoefende spreker in het open­baar kan opzien om te spreken bij de uit­vaart van zijn vader of moe­der. En dat is heel be­grij­pe­lijk.

Een per­soon­lijk woordje van een naaste wordt altijd op prijs gesteld. Waar moet je op letten? Een goede afscheidsrede is niet het opsommen van iemands successen, wat hij/zij bereikt heeft of gedaan heeft. Ook niet het ver­tellen van iemands levensloop, van wieg tot graf. Het is een per­soon­lijk verhaal over de over­le­de­ne. Wie was hij/zij? Wat heeft hij/ zij betekend, voor zijn/haar partner en/of gezin, vrien­den, werk, sociale leven, enzo­voort? Hoe is hij/zij als persoon? Hoe stond hij/zij in het leven, in het geloof? Enzo­voort.

• Schrijf eerst alles op wat in je opkomt wat je zou willen zeggen. Raadpleeg ook anderen, laat anderen ook hun input geven (want klein­kin­de­ren hebben een andere her­in­ne­ring aan oma/opa dan kin­de­ren aan hun ouders). Valt er een rode draad te ont­dek­ken en daar­mee een concreet verhaal.
• Durf te schrappen. Vermijd getallen en (saaie) opsom­mingen, maar ver­tel verhalend over de persoon, wie hij/zij was, hoe hij/zij deed. Gebruik een­vou­dige taal, vermijd schrijf­taal.
• Voorkom dat je een exclusieve dialoog met de over­le­de­ne houdt, die de overige aanwe­zigen niet kunnen volgen. Ie­der­een heeft zijn ge­schie­de­nis met iemand maar dat leent zich niet voor een In memoriam in het open­baar. Een anekdote daar­en­te­gen ver­telt heel veel. En, ja, er mag ook gelachen wor­den. Een anekdote daar­en­te­gen ver­telt heel veel. En, ja, er mag ook gelachen wor­den.
• Sla niemand over als u mensen of organi­sa­ties (denk aan de thuis­zorg of een ver­pleeg­huis) wilt bedanken.
• Beperk de tekst tot ongeveer vijf­hon­derd woor­den (dat is zo’n vijf minuten spreek­tijd). Maak een tekst nooit lan­ger dan tien minuten, want je verliest geheid de aan­dacht van de aanwe­zigen.

• Print de tekst uit, gebruik een groot formaat letter en nummer de pagina’s. Nooit ter plekke uit het hoofd spreken. Daar­mee voorkom je dat je de draad van je verhaal kwijtraakt, moge­lijk in herhaling valt en het moei­lijk vindt om er een einde aan te maken.
• Oefen de tekst een paar keer hardop. Spreek dui­de­lijk en langzamer dan je normaal gewend bent.
• Oefen de tekst (de avond vóór de uit­vaart) in het bij­zijn van de over­le­de­ne (als ware je het alvast voor hem/haar voorleest) en de familie, nabe­staan­den. Zo is ie­der­een op de hoogte van wat je gaat zeggen.
• Vaak is het ook moge­lijk om vóór de plech­tig­heid de akoes­tiek van de kerk te testen. Spreken in een vreemde ruimte is niet altijd een­vou­dig en komt de verstaan­baar­heid niet ten goede als men niet even geoefend heeft.
• Waar je bij een spreekbeurt of pre­sen­ta­tie geacht wordt je publiek aan te kijken, verwacht niemand dat bij een afscheidsrede. Vaak wordt als tip gegeven: kijk niet direct in de gezichten van de mensen, maar richt je blik iets erboven; kijk naar de achterwand van de kerk.
• Vraag iemand (je partner, broer/zus, neef/nicht) om je bij te staan, als je daar behoefte aan hebt. Vraag ook gerust iemand om, mocht het nodig zijn, jouw verhaal eventueel over te nemen.

Tot slot: emoties mogen er zijn! Geef jezelf gerust een pauze, neem een slokje water en slik emoties niet weg. Niemand neemt het je kwalijk. Er mag best een traantje gelaten wor­den.

Een lan­de­lijk uit­vaart­bedrijf adver­teerde lange tijd met de gedachte om niet te wachten tot een uit­vaart, maar om bij leven uw dier­ba­re te bedanken en toe te spreken. Mis­schien is dat nog de beste tip. Spreek nu met elkaar...