Pausboodschap Wereldziekendag

“Het is niet goed dat de mens alleen blijft” (Gen 2,18). Vanaf het begin heeft God, die liefde is, de mens geschapen voor ge­meen­schap, door in zijn wezen de dimensie van relaties te leggen. Zo is ons leven, gevormd naar het beeld van de Drie-een­heid, bedoeld om zich volle­dig te rea­li­se­ren in de dyna­miek van relaties, vriend­schap en weder­zijdse liefde. We zijn geschapen om samen te zijn, niet alleen. En juist omdat dit doel van ge­meen­schap zo diep in het men­se­lijk hart is gegrift, beangs­tigt de erva­ring van verlaten­heid en een­zaam­heid ons en is die pijn­lijk voor ons en zelfs onmen­se­lijk. Dit wordt nog erger in tij­den van kwets­baar­heid, onzeker­heid en onzeker zijn, vaak veroor­zaakt door het begin van een erns­tige ziekte.

Ik denk bij­voor­beeld aan degenen die vre­se­lijk een­zaam waren tij­dens de Covid-19 pandemie: pa­tiën­ten die geen bezoek kon­den ont­van­gen, maar ook verpleeg­kun­digen, artsen en onder­steunend personeel, allemaal overbelast en afgezon­derd in isolatie­af­de­lingen. En laten we na­tuur­lijk niet degenen vergeten die het uur van de dood alleen moesten trotseren, bijgestaan door ge­zond­heids­personeel maar ver van hun familie.
Tege­lijker­tijd deel ik met verdriet de benarde toestand en een­zaam­heid van diegenen die door oorlog en de tra­gische gevolgen daar­van zon­der steun en hulp zitten: oorlog is de meest verschrikke­lijke sociale ziekte en de meest kwets­ba­re mensen betalen de hoogste prijs.

Er moet echter wor­den bena­drukt dat, zelfs in lan­den die vrede kennen en over meer mid­de­len be­schik­ken, de tijd van ouderdom en ziekte vaak in een­zaam­heid wordt door­ge­bracht en soms zelfs in verlaten­heid. Deze trieste reali­teit is vooral een gevolg van de cultuur van het indi­vi­dua­lis­me, die pres­ta­ties ten koste van alles ophemelt en de mythe van efficiëntie cultiveert, en on­ver­schil­lig en zelfs mee­do­gen­loos wordt wanneer mensen niet lan­ger de kracht hebben om mee te kunnen doen. Het wordt dan een cultuur van weggooien, waarin "mensen niet lan­ger wor­den gezien als een primaire waarde die moet wor­den ge­res­pec­teerd en beschermd, vooral als ze arm of ge­han­di­capt zijn, als ze 'nog niet nodig' zijn - zoals onge­bo­re­nen - of 'niet lan­ger nodig' - zoals ouderen" (Fratelli tutti, 18). Helaas is deze manier van denken ook door­ge­dron­gen in bepaalde poli­tieke keuzes, die de waar­dig­heid van de mens en zijn behoeften niet centraal stellen en niet altijd de strategieën en mid­de­len beguns­tigen die nodig zijn om ieder mens het fun­da­men­tele recht op ge­zond­heid en toegang tot zorg te garan­de­ren. Tege­lijker­tijd wor­den de kwets­ba­ren aan hun lot over­ge­la­ten en wordt hun een­zaam­heid nog groter door de zorg te beperken tot ge­zond­heids­diensten, zon­der dat deze op een ver­stan­dige manier vergezeld gaan van een "therapeu­tische alliantie" tussen arts, patiënt en familielid.

Het doet ons goed om opnieuw dat Bijbelse woord te horen: het is niet goed dat de mens alleen is! God spreekt het uit aan het begin van de schep­ping en onthult ons zo de diepe bete­ke­nis van zijn plan voor de mens­heid, maar tege­lijker­tijd ook de dode­lijke wond van de zonde, die men binnen­brengt door het opwekken van wan­trouwen, breuken, ver­deeld­heid en dus isole­ment. Het beïn­vloedt de persoon in al zijn relaties: met God, met zich­zelf, met anderen, met de schep­ping. Een derge­lijk isole­ment doet ons de zin van het bestaan verliezen, berooft ons van de vreugde van de liefde en doet ons een drukkend gevoel van een­zaam­heid ervaren in alle cruciale momenten van het leven.

Broe­ders en zusters, de eerste zorg die we nodig hebben bij ziekte is een nabij­heid vol mededogen en teder­heid. Daarom betekent zorgen voor de zieke in de eerste plaats zorgen voor diens relaties, al zijn relaties: met God, met anderen - familie, vrien­den, ge­zond­heids­wer­kers -, met de schep­ping, met zich­zelf. Is dit moge­lijk? Ja, het is moge­lijk en we zijn allemaal ge­roe­pen om ons ervoor in te zetten. Laten we kijken naar de icoon van de barm­har­tige Samari­taan (vgl. Lc. 10, 25-37), naar zijn vermogen om stil te staan en naaste te wor­den, naar de teder­heid waar­mee hij de won­den van zijn lij­dende broe­der ver­zacht.

Laten we ons deze kern­waar­heid van ons leven her­in­ne­ren: we zijn op de wereld geko­men omdat iemand ons ver­wel­kom­de, we zijn gemaakt om lief te hebben, we zijn ge­roe­pen tot ge­meen­schap en broe­der­schap. Deze dimensie van ons wezen onder­steunt ons vooral in tij­den van ziekte en kwets­baar­heid, en het is de eerste therapie die we allen samen moeten volgen om de ziekten van de samen­le­ving waarin we leven te genezen.

Tegen jullie, die een ziekte doormaken, tij­de­lijk of chro­nisch, wil ik zeggen: schaam je niet voor je verlangen naar nabij­heid en teder­heid! Verberg het niet en denk nooit dat je anderen tot last bent. De toestand van de zieken nodigt ons allen uit om de opgejaagde ritmes waarin we ondergedom­peld zijn af te remmen en ons­zelf te heront­dek­ken.

In deze ver­an­de­rende tijd waarin we leven, zijn wij chris­te­nen in het bij­zon­der ge­roe­pen om de barm­har­tige blik van Jezus aan te nemen. Laten we zorgen voor hen die lij­den en alleen zijn, mis­schien ge­mar­gi­na­li­seerd en afgedankt. Met weder­zijdse liefde, die Christus de Heer ons geeft in gebed, vooral in de Eucha­ris­tie, helen we de won­den van een­zaam­heid en isole­ment. En zo werken we samen om de cultuur van indi­vi­dua­lis­me, onver­schil­lig­heid en afwij­zing tegen te gaan en de cultuur van teder­heid en mededogen te laten groeien.

De zieken, de zwakken, de armen vormen het hart van de Kerk en moeten ook het middel­punt zijn van onze men­se­lijke aan­dacht en pas­to­rale zorg. Laten we dit niet vergeten! En laten we ons toe­ver­trou­wen aan de Aller­hei­ligste Maria, Heil van de Zieken, opdat zij voor ons ten beste spreekt en ons helpt om bewerkers van nabij­heid en broe­der­lijke relaties te zijn.

Rome, Sint Jan van Lateranen, 10 januari 2024

+ Fran­cis­cus

“It is not good that man should be alone” (cf. Gen 2:18). From the begin­ning, God, who is love, created us for communion and endowed us with an innate capacity to enter into relationship with others. Our lives, reflec­ting in the image of the Trinity, are meant to attain fulfil­ment through a network of relationships, friendships and love, both given and received. We were created to be together, not alone. Precisely because this project of communion is so deeply rooted in the human heart, we see the experience of abandon­ment and solitude as something frighte­ning, painful and even inhuman. This is all the more the case at times of vulnerability, uncertainty and insecurity, caused often by the onset of a serious illness.

In this regard, I think of all those who found themselves terribly alone during the Covid-19 pandemic: the patients who could not receive visitors, but also the many nurses, physicians and support personnel overwhelmed by work and enclosed in isolation wards. Naturally, we cannot fail to recall all those persons who had to face the hour of their death alone, assisted by healthcare personnel, but far from their own families.

I share too in the pain, suffe­ring and isolation felt by those who, because of war and its tragic consequences, are left without support and assistance. War is the most terrible of social diseases, and it takes its greatest toll on those who are most vulnerable.

At the same time, it needs to be said that even in countries that enjoy peace and greater resources, old age and sickness are frequently experienced in solitude and, at times, even in abandon­ment. This grim reality is mainly a consequence of the culture of individualism that exalts productivity at all costs, cultivates the myth of efficiency, and proves indifferent, even callous, when individuals no lon­ger have the strength needed to keep pace. It then becomes a throwaway culture, in which “persons are no lon­ger seen as a paramount value to be cared for and res­pec­ted, especially when they are poor or disabled, ‘not yet useful’ - like the unborn, or ‘no lon­ger needed’ - like the elderly” (Fratelli Tutti, 18). Sadly, this way of thin­king also guides certain political decisions that are not focused on the dignity of the human person and his or her needs, and do not always promote the strategies and resources needed to ensure that every human being enjoys the fun­damental right to health and access to healthcare. The abandon­ment of the vulnerable and their isolation is favoured also by the reduction of healthcare merely to a provision of services, without these being accompanied by a “therapeutic covenant” between physicians, patients and family members.

We do well to listen once more to the words of the Bible: “It is not good for man to be alone!” God spoke those words at the begin­ning of creation and thus revealed to us the profound mea­ning of his project for humanity, but at the same time, the mortal wound of sin, which creeps in by genera­ting suspicions, fractures, divisions and con­se­quently isolation. Sin attacks persons and all their relationships: with God, with themselves, with others, with creation. Such isolation causes us to miss the mea­ning of our lives; it takes away the joy of love and makes us experience an oppressive sense of being alone at all the crucial passages of life.

Brothers and sisters, the first form of care needed in any illness is compassionate and loving closeness. To care for the sick thus means above all to care for their relationships, all of them: with God, with others - family members, friends, healthcare workers - , with creation and with themselves. Can this be done? Yes, it can be done and all of us are called to ensure that it happens. Let us look to the icon of the Good Samaritan (cf. Lk 10:25-37), to his ability to slow down and draw near to another person, to the ten­der love with which he cares for the wounds of a suffe­ring brother.

Let us remember this central truth in life: we came into the world because someone welcomed us; we were made for love; and we are called to communion and fraternity. This aspect of our lives is what sustains us, above all at times of illness and vulnerability. It is also the first therapy that we must all adopt in order to heal the diseases of the society in which we live.

To those of you who experience illness, whether temporary or chronic, I would say this: Do not be ashamed of your lon­ging for closeness and ten­derness! Do not conceal it, and never think that you are a bur­den on others. The condition of the sick urges all of us to step back from the hectic pace of our lives in order to rediscover ourselves.

At this time of epochal change, we Christians in particular are called to adopt the compassion-filled gaze of Jesus. Let us care for those who suffer and are alone, perhaps marginalized and cast aside. With the love for one another that Christ the Lord bestows on us in prayer, especially in the Eucha­rist, let us tend the wounds of solitude and isolation. In this way, we will cooperate in comba­ting the culture of individualism, indifference and waste, and enable the growth of a culture of ten­derness and compassion.

The sick, the vulnerable and the poor are at the heart of the Church; they must also be at the heart of our human concern and pas­to­ral attention. May we never forget this! And let us commend ourselves to Mary Most Holy, Health of the Sick, that she may intercede for us and help us to be artisans of closeness and fraternal relationships.

Rome, Saint John Lateran, 10 January 2024

+ Francis