Seksueel misbruik: Wat doet de Kerk?

Het is alge­meen bekend dat de katho­lie­ke Kerk een onder­zoek heeft laten ver­rich­ten naar het seksueel mis­bruik binnen de in­stel­lingen van de Kerk over de periode van 1945-2010, nadat daarover steeds meer klachten en berichten naar buiten kwamen.

Het onder­zoeks­rap­port van de “com­mis­sie Deetman” werd in de­cem­ber 2011 bekend gemaakt. Intussen hebben de Neder­landse Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie en de Kon­fe­ren­tie Neder­landse Reli­gi­euzen (KNR), mede op wens van de Tweede Kamer, tot een aanvullend ver­volg­on­der­zoek besloten met name naar mishan­de­ling en mis­bruik van meisjes (april 2012). De Rooms Katho­lie­ke Kerk was daar­mee de eerste organi­sa­tie in Neder­land die een derge­lijk breed onder­zoek naar het mis­bruik in de eigen gele­de­ren heeft laten doen.

Uit het onder­zoek van de com­mis­sie Deetman, de uitgelekte re­sul­taten en de voort­gangs­be­richten van de com­mis­sie Samson en (andere) weten­schap­pe­lijke onder­zoeken wordt dui­de­lijk dat zowel mishan­de­ling in het alge­meen als seksueel mis­bruik in het bij­zon­der veel meer verspreid zijn dan lang werd aan­ge­no­men. Het rapport van de com­mis­sie Deetman komt op een percentage van 9,7% van de Neder­lan­ders van veer­tig jaar en ouder die voor het acht­tien­de jaar onvrijwillig seksueel bena­derd zijn, zon­der mis­bruik in de familie­kring mee te rekenen. Het gaat in ieder geval om een breed en erns­tig probleem. Er moet dus beslist nog ver­der onder­zoek wor­den gedaan naar de oor­zaken van mis­bruik en de factoren die daarbij een rol spelen.

Als ver­volg op het onder­zoek van de com­mis­sie Deetman is een aantal maat­regelen geno­men door de bis­schop­pen­con­fe­ren­tie, de reli­gi­euzen en de afzon­der­lijke bis­dom­men. Hier­on­der noemen we de be­lang­rijk­ste:

De bis­schop van Haar­lem-Am­ster­dam heeft een drietal voort­gangs­be­richten gegeven  in de vorm van een brief aan de gelo­vi­gen van het bisdom. Op de web­si­te van het bisdom vindt in­for­ma­tie-voor­zie­ning plaats in een “dossier mis­bruik”. Binnen het bisdom is een com­mis­sie opgericht om slacht­of­fers bij te staan. Deze com­mis­sie wordt geleid door kanselier Eric Fennis. De bis­schop en de hulp­bis­schop hebben gesprekken met slacht­of­fers die dat wensen en de hulp­bis­schop en de kanselier geven op verzoek in­for­ma­tie-avon­den met name in pa­ro­chies.

Na een tussen-rapportage van de com­mis­sie Deetman, hebben de Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie en de hogere oversten van de reli­gi­euzen de com­mis­sie Bandell inge­steld die op 24 juni 2011 heeft geadviseerd tot de oprich­ting van de de onaf­han­ke­lijke Stich­ting Beheer & Toezicht inzake seksueel mis­bruik in de RK Kerk. Deze Organi­sa­tie is in sep­tem­ber 2011 van start gegaan. Binnen dit kader is een Meld­punt ingericht waar klachten kunnen wor­den neer­ge­legd, een Platform Hulp­ver­le­ning staat slacht­of­fers bij (ongeveer 10% van de kla­gers doet daarop een beroep), een Klachten­com­mis­sie behandelt concrete klachten die wor­den inge­diend en een Compen­sa­tie­com­mis­sie stelt een vergoe­ding vast. Deze Stich­ting is welis­waar inge­steld door Bis­schop­pen en reli­gi­euzen maar werkt onaf­han­ke­lijk van hen. Op de web­si­te www.meld­punt­mis­bruikrkk.nl is hierover alle in­for­ma­tie te lezen. Daar is ook te vin­den hoeveel klachten zijn behandeld en de uit­spra­ken van de klachten­com­mis­sie wor­den er geanoni­miseerd weerge­ge­ven.

In januari 2012 besloten de Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie en de KNR tot de in­stel­ling van een Contact­groep, waar­van mgr. J.H.J. van den Hende, bis­schop van Rotter­dam, de voor­zit­ter is. De com­mis­sie houdt (aanvullend) contact met in­di­vi­duele kla­gers/slacht­of­fers en vooral met slacht­of­fer­groepen om te zien waar zich moge­lijk knel­pun­ten bevin­den en hoe de hulp­ver­le­ning aan slacht­of­fers kan wor­den bevor­derd. Op de web­si­te www.rkkerk.nl wor­den berichten geplaatst over de werk­zaam­he­den van de contact­groep. Deze contact­groep ver­zorgt ook de ver­volg-rapportage over de uit­voe­ring van de aanbevelingen van de com­mis­sie Deetman.

De Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie heeft voorts een Com­mis­sie Gedrags­co­de inge­steld, wederom in samen­wer­king met de KNR. Deze com­mis­sie bestaat uit bis­schop­pen en reli­gi­euzen die op basis van inter­na­tio­naal aanvaarde normen en gedrags­co­des de do­cu­menten voor­be­rei­den waarin het beleid wordt neer­ge­legd om in de toe­komst seksueel en ander mis­bruik zo veel moge­lijk te voor­ko­men en adequaat te bestraffen.

In voor­be­rei­ding is een do­cu­ment met Basisnormen, die vastleggen hoe de bis­schop­pen met klachten van seksueel mis­bruik zullen omgaan. Deze normen wor­den ter goed­keu­ring aan Rome voor­ge­legd en daarna ge­pu­bli­ceerd. Voor alle Neder­landse bis­dom­men wordt tevens een nieuwe uniforme Gedrags­co­de voor­be­reid. Bestaande gedrags­co­des zijn daartoe aan­ge­vuld en getoetst aan natio­naal en inter­na­tio­naal aanvaarde stan­daards.

Voor de pries­ter­oplei­dingen en andere oplei­dingen wor­den even­eens uniforme toela­tings­pro­ce­du­res voor­be­reid door de rectoren van de oplei­dingen en ook zal wor­den bezien welke eisen ten aanzien van persoons­vor­ming en voorko­ming van mis­bruik moeten wor­den gesteld aan de oplei­ding. Binnen de voort­ge­zette vor­ming van de nieuwe pries­ters, diakens, pas­to­raal werkers en cate­chisten zal hieraan even­eens aan­dacht moeten wor­den besteed (hetgeen overigens in het alge­meen al wordt gedaan).

Voor wat betreft de aan­stel­ling en zen­ding van personen die binnen de Rooms-Katho­lie­ke Kerk werk­zaam zijn, hebben de Bis­schop­pen­con­fe­ren­tie en de KNR in 2005 een Protocol opge­steld inzake het navragen van antece­denten van kan­di­da­ten. Dit protocol is van kracht en voldoet goed. Vast­ge­steld wordt tevens een uniforme pro­ce­dure die zal wor­den gevolgd wanneer beroeps­krachten wor­den aan­ge­steld of vrij­wil­li­gers wor­den aan­ge­no­men die omgaan met kwets­ba­re groepen of met finan­ciën. Daar­naast zal wor­den vast­ge­steld voor welke cate­go­rieën van personen een Ver­kla­ring omtrent Gedrag moet wor­den geëist. Deze maat­regelen zijn in een vergevor­derd stadium van voor­be­rei­ding.

Voor de bestraf­fing van grens­over­schrij­dend gedrag wordt met goed­keu­ring van Rome een lan­de­lijke ker­ke­lijke straf­recht­bank van eerste en tweede instantie inge­steld. De straffen die deze recht­banken opleggen betreffen het uit­oefe­nen van het pries­ter­schap en andere ker­ke­lijke bevoegd­he­den en laten pro­ce­dures voor civiele recht­banken onverlet; straf­klach­ten voor een ‘gewone’ recht­bank blijven dus onvermin­derd moge­lijk.

Op de eerste plaats staan de aan­dacht voor de slacht­of­fers en de erken­ning van wat hun is aan­ge­daan, opdat er hopen­lijk ook een stukje inner­lijke gene­zing voor hen moge­lijk zal wor­den. Daar­naast is preventie een be­lang­rijk aan­dachts­veld, opdat we erns­tige misdra­gingen als waar­van hier is, in de toe­komst zoveel moge­lijk kunnen voor­ko­men.