Grazie Santo Padre

Bedankt Heilige Vader

We hebben afscheid geno­men van Paus Fran­cis­cus in de Paasweek. De li­tur­gie van die week spreekt ons iedere dag opnieuw van de ver­rij­ze­nis, de opstan­ding uit de dood van Jezus Christus. Onze weg door het leven is een pelgrims­tocht van hoop op eeuwig leven, geen tocht naar een onvermij­de­lijke afgrond naar een duister ‘niets’.

Kort voor zijn ziekte en over­lij­den heeft paus Fran­cis­cus een boek ge­pu­bli­ceerd over zijn leven, dat vooral een ge­tui­ge­nis is. De titel van het boek is Hoop, passend bij het thema dat hij voor dit jubel­jaar 2025 had gekozen: Pelgrims van de hoop. Bij ‘hoop’ denken chris­te­nen aller­eerst aan de hoop op het eeuwig leven. Die hoop is nu voor de paus vervuld, zijn aardse pelgrims­tocht heeft haar doel bereikt.

In die geest nemen we afscheid van Paus Fran­cis­cus. We blikken terug op zijn leven en dienst aan Christus en de Kerk. We zijn bedroefd om het afscheid, om zijn heen­gaan, omdat we hem zullen missen, maar we zijn niet alleen maar somber en triest: Paus Fran­cis­cus is opge­gaan naar zijn bestem­ming, het hemels Vaderhuis; en ons gebed voor hem is dat hij daar gelukkig en in vrede zal zijn.

In de Paasweek wordt keer op keer in het evan­ge­lie verhaald, dat de leer­lin­gen moeite hebben om te geloven dat de Heer verrezen is, dat zij hun gevoelens van rouw en verdriet moei­lijk achter zich kunnen laten en dat zij iedere keer opnieuw erin beves­tigd moeten wor­den dat hun Heer leeft. Dat is voor ons na­tuur­lijk zeker wel herken­baar. Als we een heel dier­baar iemand verliezen, iemand die een deel was van je leven, kost het ons veel moeite om inner­lijk zover te komen dat we ver­der kunnen gaan, vooruit kunnen kijken, zelfs al geloven we nog zo vast in een eeuwig leven.

Een van de zaken die dan kan helpen, is dat we ons woor­den, daden, het leven van de over­le­de­ne voor de geest halen en proberen in die geest ver­der te gaan, in­spi­ra­tie uit dat leven mee te nemen, te bedenken hoe de over­le­de­ne had gewild dat wij ver­der zou­den gaan. Dat geldt ook voor het leven van Paus Fran­cis­cus. Ik denk dat we hem het meeste eren door de vele mooie en goede, in­spi­re­rende woor­den, besluiten en ini­tia­tie­ven uit de jaren van zijn twaalf­ja­rige paus­schap ons te binnen te brengen en ons daardoor te laten in­spi­re­ren.

Ik wil daarom graag enkele aspecten uit het leven van Paus Fran­cis­cus noemen, die kunnen in­spi­re­ren, zon­der daar­mee in dit kader volle­dig te kunnen zijn. Afgezien van de en­cy­cliek Lumen Fidei (Licht van het geloof), die nog groten­deels door zijn voor­gan­ger paus Bene­dic­tus XVI was voor­be­reid, is de apos­to­lische exhor­ta­tie Evangelii Gaudium (De vreugde van het evan­ge­lie), van 24 no­vem­ber 2013, het eerste grote do­cu­ment geweest van zijn hand, wat het pro­gram­ma van zijn pon­ti­fi­caat genoemd kan wor­den. De tekst gaat over een Kerk die erop uitgaat, die naast de mensen gaat staan, die verwel­ko­mend is, aller­eerst in daden het evan­ge­lie doorgeeft. Paus Fran­cis­cus heeft steeds be­klem­toond dat een Kerk, die mensen afstoot, niet evan­ge­li­se­rend kan zijn. Pas als je je bemind en aanvaard weet, zul je open gaan en in ant­woord op die liefde stappen willen zetten naar een ander, beter leven. Niet voor niets was het laatste teken dat de paus gaf het bezoek aan de ge­van­ge­nen op Witte Donder­dag.

Deze verwel­ko­mende hou­ding, is wezen­lijk voor geloof en Kerk; het is de hou­ding van de barm­har­tige vader, die al op de uitkijk was gaan staan en zijn verloren zoon al in de verte had zien aan­ko­men. Het is de hou­ding ook van de verrezen Heer, die naast de Emmaüs­gan­gers liep en met hen sprak toen zij door droef­heid waren overwel­digd. Het is die hou­ding die de paus ertoe bracht er te zijn voor mensen in de marge. Zijn eerste bezoek was aan Lampedusa, het eiland voor de kust van Italië waar zoveel vluch­te­lingen uit Afrika met een bootje aankwamen of aanspoel­den. Hij wilde er zijn voor de mi­gran­ten, voor ongehuwde moe­ders, homo­sek­su­elen, trans­gen­ders, de armen van deze wereld, de mensen in de vluch­te­lingen­kampen, enzo­voorts.

Eerst verwel­ko­men, dan een weg met mensen gaan. De paus wilde zijn als een moe­der die nooit haar kind zou verstoten of vergeten, hoe en wie dat kind ook is. Zo keek Jezus naar Matteüs, een tolle­naar, een zon­daar, met barm­har­tig­heid en mededogen, tege­lijk uit­da­gend, uitverkiezend, in het Latijn: Miserando atque eligendo (Uit barm­har­tig­heid gekozen), een zins­deel uit een tekst uit de zevende eeuw van de Angelsaksische monnik Beda Venerabilis over de evangelist Matteüs. Beda beschrijft hoe Jezus Matteüs koos als leer­ling, omdat hij door mededogen werd bewogen toen hij hem zag.

Het is een hou­ding die van bij­zon­der belang is in onze tijd, nu steeds meer jon­ge­ren zich wen­den tot het geloof en de Kerk We mogen dui­de­lijke taal spreken, zeker, daar komen zij voor, maar laat hen voelen dat ze welkom zijn en begeleid hen met liefde en begrip.

Een bij­zon­der aspect van het leven van Paus Fran­cis­cus is ook zijn inzet voor de vrede. Zondag aan zon­dag besteedde hij aan­dacht aan de situatie van de oorlogs­ge­bie­den, waarbij hij steeds opnieuw herhaalde dat een wapenwedloop niet de oplos­sing kan bie­den, dat partijen met elkaar in gesprek zou­den moeten gaan om hun con­flic­ten op te lossen, dat het voeren van oorlog alleen maar verliezers kent en dat de armen en de kleinen, de gewone mensen de dupe wor­den van het geweld dat de grote, ‘be­lang­rijke’ mensen uitlokken. Ook de diplo­ma­tieke inzet van de Heilige Stoel, die deze paus altijd zeer heeft ge­sti­mu­leerd, is hierop gericht: vrede en ver­zoe­ning bevor­de­ren en respect voor de men­se­lijke waar­dig­heid.

Het zijn maar enkele aspecten uit het leven van onze overle­den paus. Moge zijn tekorten en zon­den door God wor­den ver­ge­ven, moge het vele goede dat hij heeft gedaan nu door de Heer wor­den beloond. En laten we daarbij tege­lijk bid­den om een goede op­vol­ger. Dat de Heer zijn Kerk zal gelei­den naar een goede en gezegende toe­komst.

Heer, geef onze paus Fran­cis­cus de eeuwige rust en het eeuwig licht verlichte hem. Moge hij rusten in vrede!

+ Bis­schop Johannes Hendriks