Op 4 mei jl. heeft paus Franciscus een groep pelgrims uit Amsterdam ontvangen en daarbij een korte toespraak gehouden. In deze groet aan de pelgrims heeft de paus gesproken over verschillende aspecten van Amsterdam, dat hij “een mooie stad” noemde.
Dit najaar begint de viering van het 750-jarig bestaan van de stad. We willen daarom nu al even stilstaan bij de verschillende aspecten die de paus in zijn toespraak heeft genoemd. De paus is ooit in Amsterdam geweest. Toen mgr. Jos Punt en ik in september 2013 bij hem waren, vertelde hij dat hij begin jaren zeventig bij de Jezuïeten aan de Hobbemakade was geweest.
Bijzondere ervaring
Het was een mooie en bijzondere ervaring om samen met het koor ‘Digamaris’ (wat ‘Zeedijk’ betekent) van koorleden van de Sint-Nicolaasbasiliek, een aantal bestuursleden van parochies en stichtingen en priesters uit Amsterdam bij de paus te zijn. Velen van u zullen al wel hebben gelezen dat bij die gelegenheid de paus een tulp is aangeboden, die de naam heeft gekregen van de laatste encycliek, ‘Fratelli tutti’ (= Allen broeders) getiteld. In zijn toespraak stipte de paus vooral drie punten aan over Amsterdam: verbondenheid met de Kerk, Amsterdam als internationale stad en de zorg voor armen en migranten.
Verbonden met de katholieke Kerk
De geschiedenis van Amsterdam is nauw verbonden met de katholieke Kerk. Dat is eigenlijk al zo vanaf de stichting van de stad. Het land waarop de eerste nederzetting is gebouwd, werd door de Kerk geschonken en rond 1305 werden stadsrechten door de bisschop van Utrecht verleend, die toen de heer was van dat gebied. In de opkomst en groei van Amsterdam speelde het Eucharistisch mirakel, dat we ieder jaar gedenken in de stille omgang, een belangrijke rol. De paus verwees in zijn toespraak naar de Stille Omgang en de eucharistische aanbidding in Amsterdam.
Internationale stad
Amsterdam is een zeer internationale stad, vele nationaliteiten zijn er vertegenwoordigd. Het goed samenleven van al die culturen en volkeren is dan ook van groot belang. Broederschap en solidariteit, dat is de geest waartoe Fratelli tutti ons oproept en waar de paus in zijn toespraak naar verwees. Het is belangrijk dat we onze eigen waarden en overtuigingen kunnen beleven en tegelijk respect hebben voor anderen en tolerant zijn tegenover medemensen om dat goed en vreedzaam samenleven in een stad als Amsterdam te beleven en bevorderen. We zien dat internationale karakter terug in onze kerken. In ons bisdom zijn ongeveer vijfentwintig katholieke migrantengemeenschappen actief, op nog meer plaatsen worden H. Missen in andere talen gevierd. De migrantengemeenschappen zijn levende gemeenschappen. Daardoor kunnen we zien en beleven dat we een wereldwijde Kerk zijn met mensen van alle rangen en standen, alle rassen en talen. Wat mooi is dat! Al die gemeenschappen horen tot onze diocesane kerk. Mensen met wortels in andere culturen komen echter niet alleen samen in hun eigen kerken en gemeenschappen; in bijna alle kerken van ons bisdom en bij diocesane vieringen zien we hen gelukkig ook. Het is belangrijk dat we ons ervoor inzetten dat iedereen zich thuis kan voelen.
Armen en migranten
De inzet voor de armen en migranten. Dit is een ander aspect van Amsterdam dat de paus heeft benoemd en dat hem zeer aan het hart gaat: aandacht voor wie het moeilijk heeft, in armoede leeft. De paus heeft in zijn toespraak verschillende initiatieven genoemd. Zo dacht hij aan het werk van de zusters van moeder Teresa (de missionarissen van de naastenliefde), die zich inzetten voor de armen. Voor velen die op straat leven, schulden hebben of krap zitten, zijn de zusters en de maaltijden die zij geven een grote steun.
De inzet voor de armen en migranten: een aspect van Amsterdam dat de paus zeer aan het hart gaat
Dit geldt ook voor het werk van de Gemeenschap van Sant’ Egidio bij de Mozes-en-Aaronkerk aan het Waterlooplein: de Gemeenschap biedt vele mensen die op straat leven vriendschap, aandacht en hulp. Sant’ Egidio geeft ook aandacht aan ouderen en mensen die alleen zijn en aan migrantengezinnen.
Ook het drugspastoraat werd door de paus uitdrukkelijk genoemd. Dit pastoraat is oecumenisch van opzet met een katholieke en een protestantse geestelijk verzorger; het helpt mensen die in de klem zitten door armoede, uitbuiting en verslaving, om de zin van hun leven te (her)ontdekken.
Evangelische opdracht
Natuurlijk kon de paus lang niet alle initiatieven benoemen. De andere initiatieven die niet benoemd konden worden (daarvoor zijn het er gelukkig te veel), zijn net zo waardevol! Met de paus ben ik dankbaar aan allen die zich inzetten voor mensen in de marge van onze samenleving. Wat is het goed dat er mensen zijn in onze samenleving die naar anderen omkijken!
Natuurlijk gebeurt dat niet alleen in Amsterdam. Ook op vele andere plaatsen in ons bisdom zetten mensen zich in voor hun naasten in nood en proberen ze de noden die er zijn in onze samenleving op te sporen en te verhelpen. Armoede is vaak verborgen, maar die is er wel: een derde van de mensen heeft moeite om rond te komen. Inzet voor caritas is heel belangrijk, het is een evangelische opdracht! Dank dus aan alle mensen die zich daarvoor inzetten.
Jubileumjaar stad en Kerk
In oktober aanstaande begint de viering van het jubileumjaar van Amsterdam. Dat betrekt zich op de eerste schriftelijke vermelding van de naam van de stad. Van harte wensen we de stad Amsterdam een mooie en gedenkwaardige herdenking van deze 750 jaren toe, dat grotendeels zal samenvallen met het Heilig Jaar, dat in de katholieke kerk wordt gevierd. Dat Heilig Jaar wordt door de paus geopend op 24 december aanstaande in de Sint-Pietersbasiliek en op 29 december in alle bisdommen. En dus ook in het onze.
+ Bisschop Johannes Hendriks
Toespraak van paus Franciscus
Dierbare broeders en zusters,
Een hartelijk welkom aan u, pelgrims uit Amsterdam: aan bisschop mgr. Jan Hendriks, aan zijne excellentie de heer Ed Nijpels, aan de bestuursleden van de Katholieke Stichting ter bevordering van Welzijnswerk van Amsterdam, aan de familie Russell, de rector en het koor van de basiliek van de H. Nicolaas en aan u allen.
De aanleiding van uw bezoek is de 750e verjaardag van de stad Amsterdam, waarvan de vieringen dit jaar zullen beginnen. [è bella - Het is een mooie stad.] De wortels en de opkomst van de stad zijn verbonden met het geloof en de katholieke Kerk. Een belangrijk moment in die geschiedenis wordt gevormd door het eucharistisch wonder, dat in 1345 plaatsvond en nog steeds wordt herdacht met een Stille Omgang en de aanbidding van het H. Sacrament.
Tegelijkertijd is Amsterdam een stad waar velen zich inzetten voor de armen en de migranten, in verbinding met het werk van de zusters van Moeder Teresa, het drugspastoraat, met de gemeenschap van Sant’ Egidio en de vele andere initiatieven. Bovendien is Amsterdam een stad met vele nationaliteiten, die geroepen zijn om als broeders en zusters samen te leven. Juist de kerken zijn plaatsen waar mensen van allerlei sociale en culturele achtergronden samenkomen. Ik dank u zeer voor uw inzet daarvoor.
Ik wens u allen dat u kunt leven en werken in uw mooie stad met Gods zegen, zodat u met vreugde getuigenis kunt geven van het geloof en de concrete liefde voor de naaste, bezield en gesterkt door de eucharistie. Moge uw inzet de broederschap en de solidariteit onder de bewoners van de stad Amsterdam blijven versterken.
De Maagd Maria, Moeder van alle mensen, moge u bewaren in het geloof, in de hoop en de liefde. Ik zegen u van harte en ik begeleid u met mijn beste wensen. En, alstublieft, ik vraag u om voor mij te bidden.
