Woord van de bisschop

Hoop op een nieuw Pinksteren

Afgelopen Pink­ste­ren heeft de bis­schop z’n veer­tig­ja­rig pries­ter­jubi­leum gevierd, samen met enkele klas­ge­no­ten, waar­on­der ook Mgr. Jan Hendriks. In 1979 waren ze met zessen de eerste wij­dings­klas van het nieuw opgerichte semi­na­rie Rolduc. Mgr. Hendriks werd dat­zelfde jaar iets later gewijd voor het bisdom Rotter­dam.

Rolduc was toen de enige pries­ter­oplei­ding in Neder­land. Stu­den­ten kwamen uit het hele land. Op veler verzoek plaatsen we een samen­vat­ting van de preek die de bis­schop op z’n feest heeft gehou­den.

Bij een jubileum denk je onwil­le­keu­rig terug aan het begin. Voor mij­zelf was de stap naar het semi­na­rie een forse overgang. Ik was al wat ouder toen ik op het semi­na­rie kwam. Als net af­ge­stu­deerd econoom in Am­ster­dam, was ik het vrije stu­den­tenleven gewend. Ik droeg een leren jasje en reed in een Audi 100. Ik kan me nog goed her­in­ne­ren dat de rector eens bij een inlei­ding voor de stu­den­ten wat kri­tisch opmerkte dat er se­mi­na­risten waren die in wel zeer grote auto’s reden. Aangezien ik de enige stu­dent was met zo’n grote auto, voelde ik me zeer aan­ge­spro­ken. Braaf heb ik hem ingeruild voor een klein Fiatje.

Bij de wij­ding waren we vol goede moed en grootse plannen, maar had­den nog geen idee van wat ons allemaal te wach­ten stond. Als jonge pries­ters kwamen we terecht in een tijd van scherpe polari­sa­tie. Het Concilie lag nog vers achter ons. Het had aan de fun­da­men­ten van het geloof niets veran­derd, maar er was daarna wel een sfeer ontstaan dat alles anders moest, met de bijbe­ho­rende ver­war­ring en onzeker­heid.

Eerste pries­ter­ja­ren

Ver­an­de­ring was nodig, maar in dat proces waren ook wezen­lijke dingen verloren gegaan. Essentiele waar­he­den van het geloof waren vervaagd, profane vormen en muziek de kerk binnen geko­men, veel eerbied en sacrali­teit verloren. Dat was niet wat het concilie beoogd had. De kerk liep alleen iets sneller leeg. Ons aller pries­ter­le­ven werd getekend door het zoeken naar een nieuw evenwicht. Ener­zijds proberen recht te doen aan het Concilie en de gevraagde ver­an­de­ringen in pas­to­raal, li­tur­gie en een grotere inzet van de leken­ge­lo­vigen, maar tege­lijk zagen we het als onze taak om het authen­tieke geloof te behou­den of terug te brengen: Een God die Liefde is, mens gewor­den, en onder ons is in de kracht van de Geest, op unieke wijze in Woord en Sacra­ment, met name in de heilige Eucha­ris­tie met ‘Lichaam en Bloed, Ziel en Godheid’, zoals het Concilie het formuleert. We hebben op die weg vreugde gekend, maar ook klappen opgelopen. En na­tuur­lijk ook zelf af en toe ver­keerde keuzes gemaakt, en mensen tekort gedaan.

Die tijd van ver­war­ring en polari­sa­tie is gelukkig groten­deels voorbij. Ik ben van dit bisdom en zijn mensen gaan hou­den, maar weet ook dat we er nog lang niet zijn. De sterke seculari­sa­tie van onze westerse cultuur, en fouten in de kerk zelf, hebben veel mensen van God en kerk vervreemd. Dat we ooit de erfenis van kin­der­mis­bruik, ook in onze kerk, zou­den moeten meedragen, hebben we bij onze wij­ding in de verste verte nooit vermoed.

Nieuwe evangeli­sa­tie is de uit­daging waar we nu voor staan. Hoe de Geest van Pink­ste­ren, het en­thou­sias­me van de jonge Kerk weer terug te vin­den? Som­mi­gen ver­wach­ten voor de toe­komst van de Kerk veel van uiter­lijke ver­an­de­ringen, maar dat hebben we allemaal al gehad. Wat we beleids­ma­tig ook kunnen en moeten doen, de kern is dat mensen inner­lijk weer geraakt wor­den. Zij willen de kracht van het evan­ge­lie aan ons ervaren, aan pries­ters, maar ook aan gelo­vi­gen, aan de hele kerk­ge­meen­schap. En terecht, de Heer heeft de Geest gegeven, niet als een mooie theorie, maar als de Trooster, die doopt met kracht en vuur. Zo is het ook altijd geweest. Over de mis­sio­ne­ring door de apos­te­len zegt de Schrift: “De Heer gaf kracht aan hun woor­den, dankzij de tekenen die het begeleid­den”. Pasen en Pink­ste­ren waren geen theo­lo­gische concepten, maar concrete verbluffende erva­ringen.

Kracht in Woord en Sacra­ment

Er zit nog steeds grote kracht in woord en sacra­ment, in gebed en caritas. Als kape­laan las ik eens uit een kin­der­bij­bel de parabel van de ‘Verloren Zoon’ voor op een school. De halve klas was in tranen. Via dit prach­tige verhaal van de Heer zelf, kwam dat hele oer-men­se­lijke besef van schuld en ver­ge­ving, liefde en ver­zoe­ning, met kracht bij hen binnen. Een andere keer kwam een jongeman bij me met veel vragen en kri­tiek op de kerk, op pries­ters en gelo­vi­gen. Ik heb hem gezegd, daar kunnen we zeker over praten, maar hoe zit het met jezelf. Laten we het eerst eens hebben over waar jij zelf mis­schien tekort schiet. Hij was oprecht genoeg om ook dat te doen. Het werd een soort levens­biecht. Ik mocht een kruis over zijn leven maken. Daarna had ik een andere persoon voor me. Alle bitter­heid was verdwenen. Hij straalde vrede en vreugde uit, en in die geest kon­den we toen ver­der over alles praten.

Verge­ving is het hart van Pink­ste­ren. Als Jezus na z’n Opstan­ding on­ver­wachts voor zijn leer­lin­gen staat, zegt Hij: “Ontvangt de heilige Geest. Wier zon­den gij vergeeft, hun zijn ze ver­ge­ven…” Die vol­macht is de eerste gave van de heilige Geest. Al het andere, vrede, vreugde, sterkte etc., komt daarna en volgt daaruit. Te velen rea­li­se­ren zich dat te weinig. Ieder heeft tenslotte z’n eigen ge­schie­de­nis en eigen won­den. Daar begint de heilige Geest.

Nieuwe geest

Wat we nodig hebben is een nieuw Pink­ste­ren. Daarvoor hebben de laatste drie pausen herhaal­de­lijk gebe­den. Maar, zult u mis­schien zeggen, we zien alleen maar meer verval en ongeloof. Niets wijst op een nieuw Pink­ste­ren. Ja, zo was het ook bij het eerste Pink­ste­ren. Jezus was naar de hemel opgestegen. Velen had­den het geloof in Hem verloren. De kleine rest van z’n leer­lin­gen zat bij elkaar in de boven­ka­mer, de ramen en deuren gesloten uit angst voor de Joden, lezen we in de Bijbel. Het enige wat ze nog kon­den doen en deden was volhar­den in het gebed, ‘samen met Maria, de Moeder van Jezus’.

En toen kwam de Geest, in vuur en kracht. Dat is ook nu het recept. Als wij blijven bid­den met en rond Maria, en meer proberen te leven naar zijn Woord en Wil, zal de Geest opnieuw komen als niemand het meer verwacht. Zo is God. “Waar de zonde heeft gewoekerd, wordt de genade mateloos” zegt de Schrift tenslotte. Wie goed kijkt kan de eerste zwaluwen al zien. Hij zal de immense liefde van God, maar ook het kwaad van ons eigen hart en van de tijd, open­ba­ren. De te grote kloof tussen arm en rijk, de zon­den tegen het leven, vooral ook het ongeboren leven, tegen de eer van God en de waar­dig­heid van de mens. Alleen daaruit kan omme­keer en vrede komen. Op zo’n nieuw Pink­ste­ren heb ik ten diepste mijn hoop gesteld. Niet primair op eigen beleidsnota’s of grootse acties, hoe nodig die soms ook kunnen zijn, maar bovenal op de Heer zelf, die altijd een God van barm­har­tig­heid en van verras­singen blijft.