Paus Fran­cis­cus

Algemene Au­diën­tie

Woens­dag 16 april 2025

Van­wege de ge­zond­heid van paus Fran­cis­cus is deze door de paus voor­be­reide tekst niet uit­ge­spro­ken maar moet wel als zodanig wor­den beschouwd.

Catechese­cy­clus
Jubileum 2025. Jezus Christus, onze hoop
II. Het leven van Jezus
De ont­moe­tingen 5.
De barm­har­tige vader
“Hij was verloren en is terug­ge­von­den” (Luc 15:32)

Beste broe­ders en zusters

Na te hebben nage­dacht over Jezus’ ont­moe­tingen met enkele figuren uit het Evan­ge­lie, wil ik vanaf deze catechese stil­staan bij enkele gelijkenissen. Zoals we weten, zijn dit verhalen die putten uit beel­den en situaties uit het dage­lijks leven. Daarom raken ze ook ons leven. Ze dagen ons uit. En ze vragen ons om een stand­punt in te nemen: waar sta ik in dit verhaal?

Laten we beginnen met de meest bekende gelijkenis, die we ons mis­schien allemaal her­in­ne­ren uit onze kin­der­tijd: de gelijkenis van de vader en de twee zonen (Lc 15:1-3, 11-32). Hierin vin­den we de kern van het Evan­ge­lie van Jezus, name­lijk Gods barm­har­tig­heid.

De evangelist Lucas zegt dat Jezus deze gelijkenis ver­telt voor de fari­zeeën en schrift­ge­leer­den, die klaag­den dat Hij at met zon­daars. Daarom kan wor­den gezegd dat het een gelijkenis is gericht aan hen die ver­dwaald zijn, maar dat niet weten en anderen veroor­de­len.

Het Evan­ge­lie wil ons een bood­schap van hoop geven, want het ver­telt ons dat waar we ook ver­dwaald zijn, en hoe we ook ver­dwaald zijn, God altijd naar ons op zoek gaat! Mis­schien zijn we afge­dwaald als een schaap dat van het pad is geraakt om te grazen of achterop is geraakt door vermoeid­heid (vgl. Lc 15:4-7). Of mis­schien zijn we verloren als een munt die op de grond is gevallen en niet meer te vin­den is, of die iemand ergens heeft neer­ge­legd en niet meer weet waar. Of mis­schien zijn we ver­dwaald zoals de twee zonen van deze vader: de jongste omdat hij genoeg had van een relatie die hij te veeleisend vond; maar ook de oudste is ver­dwaald, want het is niet genoeg om thuis te blijven als er trots en wrok in zijn hart is.

Liefde is altijd een ver­plich­ting, er is altijd iets dat we moeten opgeven om naar de ander toe te gaan. Maar de jongste zoon in de gelijkenis denkt alleen aan zich­zelf, zoals dat voor­komt in bepaalde fasen van kin­der­tijd en adolescentie. In wer­ke­lijk­heid zien we om ons heen ook veel vol­was­se­nen die zo zijn, die niet in staat zijn een relatie te onder­hou­den omdat ze egoïstisch zijn. Ze denken dat ze zich­zelf zullen vin­den, maar in plaats daar­van verliezen ze zich­zelf, want alleen wanneer we voor iemand leven, leven we echt.

Deze jongste zoon, net als wij allemaal, hunkert naar genegen­heid, hij wil geliefd wor­den. Maar liefde is een kost­baar geschenk; het moet met zorg wor­den behandeld. In plaats daar­van verkwist hij het, negeert het, res­pec­teert zich­zelf niet. Hij realiseert zich dit in tij­den van hon­gers­nood, wanneer niemand om hem geeft. Het gevaar is dat we in die momenten smeken om genegen­heid en ons vastk­lampen aan de eerste meester die we tegen­ko­men.

Het zijn deze erva­ringen die in ons het verwrongen geloof doen ontstaan dat we alleen als dienaren in een relatie kunnen zijn, alsof we een schuld moeten boeten of alsof echte liefde niet kan bestaan. Inder­daad, de jongste zoon denkt, wanneer hij de bodem heeft bereikt, dat hij terug zal gaan naar het huis van zijn vader om een paar kruimels genegen­heid van de grond op te rapen.

Alleen zij die echt van ons hou­den, kunnen ons bevrij­den van deze ver­keerde kijk op liefde. In de relatie met God hebben we precies deze erva­ring. De grote schil­der Rembrandt heeft in een beroemd schil­derij de terug­keer van de verloren zoon prach­tig afge­beeld. Twee details vallen mij in het bij­zon­der op: het hoofd van de jongeman is gesc­ho­ren, zoals dat van een boe­teling, maar het lijkt ook op het hoofd van een kind, omdat deze zoon opnieuw geboren wordt. En dan de han­den van de vader: de ene manne­lijk en de andere vrouwe­lijk, om de kracht en teder­heid in de omhel­zing van ver­ge­ving te be­schrij­ven.

Maar het is de oudste zoon die degenen ver­te­gen­woor­digt voor wie de gelijkenis wordt ver­teld: hij is de zoon die altijd thuis bij zijn vader bleef, maar toch ver van hem verwij­derd was, verwij­derd in zijn hart. Deze zoon wilde mis­schien ook ver­trek­ken, maar uit angst of plichtsbesef bleef hij daar, in die relatie. Wanneer je je echter met tegenzin aanpast, begin je woede in je te koes­te­ren, en vroeg of laat explo­deert die woede. Paradoxaal genoeg is het juist de oudste zoon die uit­ein­delijk het risico loopt buiten­ge­slo­ten te wor­den, omdat hij de vreugde van zijn vader niet deelt.

De vader gaat ook naar hem toe. Hij verwijt hem niets, noch roept hij hem tot plicht. Hij wil alleen dat hij zijn liefde voelt. Hij nodigt hem uit om binnen te komen en de deur open te laten. Die deur blijft ook voor ons open. Inder­daad, dit is de reden voor hoop: we kunnen hopen omdat we weten dat de Vader op ons wacht, Hij ons van verre ziet, en Hij laat de deur altijd open.

Beste broe­ders en zusters, laten we ons afvragen waar we staan in dit prach­tige verhaal. En laten we God de Vader om de genade vragen dat ook wij de weg terug naar huis kunnen vin­den.