Reactie op bezuiniging vormingsonderwijs

Bezuinigen op vor­mings­on­der­wijs is kortzich­tig

Recent kon­digde het kabinet aan om de wette­lijke rege­ling voor bekosti­ging van het vor­mings­on­der­wijs te schrappen. Dat heeft veel bezorgde reacties opge­roe­pen, en terecht. Vormings­on­der­wijs wordt gegeven op verzoek van ouders en is een heel waarde­vol onder­deel van hun keuze­vrij­heid. Vakleer­krachten be­ge­lei­den op dit moment 50.000 leer­lin­gen in levensbeschouwe­lijke en morele vraag­stukken. Hierop besparen zou kortzich­tig zijn en scha­de­lijk: voor de keuze­vrij­heid van ouders, voor de aan­trek­ke­lijk­heid van de open­ba­re basis­school, en voor de levensbeschouwe­lijke ont­wik­ke­ling van deze leer­lin­gen.

Wat niet helpt is dat over vor­mings­on­der­wijs drie be­lang­rijke mis­vat­tingen bestaan. Een dominant idee is bij­voor­beeld dat gods­diens­tige of humanis­tische vor­ming al aan bod komt bij het bur­ger­schaps­on­der­wijs. Het tegen­deel is waar. Burger­schaps­on­der­wijs richt zich op het voor­be­rei­den van bur­gers op hun actieve en respect­volle deelname aan een democra­tische samen­le­ving. Ze leren er over de democra­tische rechts­staat, democra­tische basis­waar­den en rechten en plichten, en ont­wik­ke­len sociale en maat­schap­pe­lijke compe­tenties.

Waar bur­ger­schaps­on­der­wijs dus maat­schap­pe­lijk georiënteerd is, richt vor­mings­on­der­wijs zich op het be­ge­lei­den van leer­lin­gen in de eigen levens­be­schou­wing. Opgeleide vakleer­krachten doen dat door levens- en zin­ge­vings­vra­gen te stellen vanuit de eigen tradities en waar­den. Er zijn op dit moment vakleer­krachten in zeven levens­be­schou­wingen: Humanis­tisch, pro­tes­tant-chris­te­lijk, islami­tisch, katho­liek, boeddhis­tisch, hindoeïstisch en joods.

Een ander misverstand is dat het zou gaan om onder­wijs waarbij leer­lin­gen kennis opdoen over ver­schil­lende wereldgods­diensten. Gods­diens­tige of humanis­tische vor­ming wordt hier verward met het voor ieder kind verplichte kern­ge­bied ‘Gees­te­lij­ke stro­mingen’. Bij vor­mings­on­der­wijs gaat het niet om objectieve kennis­over­dracht van feiten over de ver­schil­lende gods­diensten, maar om het vormen van een eigen levens­be­schou­wing.

Een derde be­lang­rijk misverstand is dat ouders die willen dat hun kin­de­ren les krijgen in hun eigen levensbeschouwe­lijke over­tui­ging daarvoor terechtkunnen bij het bij­zon­der onder­wijs. Dat is lang niet altijd moge­lijk. Voor veel levens­be­schou­wingen is de lokale ge­meen­schap veel te klein om een eigen school te kunnen stichten. Zij zijn dus aangewezen op de open­ba­re basis­school in hun regio. Ook zijn er ouders die bewust kiezen voor de pluriformi­teit van het open­baar onder­wijs en tege­lijk sterk hechten aan gods­diens­tige of humanis­tische vor­ming. Wanneer vor­mings­on­der­wijs zou ver­dwij­nen, komt de keuze­moge­lijk­heid van de open­ba­re school voor deze groepen onder druk te staan.

Om een vrucht­baar debat te kunnen voeren over het vor­mings­on­der­wijs, is be­lang­rijk om te begrijpen wat vor­mings­on­der­wijs wel is en wat de onmis­ba­re waarde ervan is. Vormings­on­der­wijs begeleidt leer­lin­gen, op verzoek van hun ouders, bij het vormen van hun levensbeschouwe­lijke iden­ti­teit. Ze krijgen daarvoor les van ruim 300 ge­spe­cia­li­seerde vakleer­krachten die de kin­de­ren

de ruimte bie­den om te reflec­te­ren op de normen en waar­den vanuit de verhalen van hun eigen levensbeschouwe­lijke traditie.

Bezuinigen op vor­mings­on­der­wijs is een korte­ter­mijnoplos­sing die de keuze­vrij­heid van ouders beperkt en de open­ba­re school min­der aan­trek­ke­lijk maakt. Dat is onver­stan­dig en getuigt van weinig visie. De rege­ring doet er goed aan deze voor­ge­no­men bezuini­gings­maat­re­gel en het schrappen van de onder­lig­gende wet te herover­we­gen en de waarde van vor­mings­on­der­wijs te erkennen als onder­deel van een goed aanbod op de open­ba­re basis­school. Want juist daar waar ie­der­een welkom is, is het van belang dat de kin­de­ren de ruimte krijgen zich te vormen vanuit hun eigen levensbeschouwe­lijke iden­ti­teit.

 ­

Esther van Vroonhoven is directeur-be­stuur­der van het Centrum voor Vormings­on­der­wijs. Dat zorgt op verzoek van ouders voor vakleer­krachten die vor­mings­on­der­wijs geven op open­ba­re basis­scho­len. Die vakleer­krachten wor­den aan­ge­steld in opdracht van de zen­dende instanties: BZI, CIO-O, CMO, HRN, HV, NIK en RKK. Zij zijn medeon­derteke­naar van dit artikel, net als tien­tal­len ver­te­gen­woor­digers uit het levensbeschouwe­lijke, maat­schap­pe­lijke en onder­wijs­veld.

Onderteke­naars vanuit de Zendende Instanties

• Mardjan Seighali, voor­zit­ter Humanis­tisch Verbond
• Robbert Bodegraven, directeur Humanis­tisch Verbond
• Ruben Vis, alge­meen se­cre­ta­ris Neder­lands-Israëlitisch Kerk­ge­noot­schap
• Michael Ritman, Boeddhis­tische Unie Neder­land
• Annelies van der Kolk, voor­zit­ter van CIO-O, zen­dende instantie voor het PC GVO
• Muhsin Köktas, voor­zit­ter Contactor­gaan Moslims en Over­heid
• Shivan Bhoendie, voor­zit­ter Hindoe Raad Neder­land
• Mgr. J.W.M. Hendriks Bis­schop van Haar­lem-Am­ster­dam Bis­schop-referent voor het Onder­wijs, namens de Rooms Katho­lie­ke Kerk

Onderteke­naars vanuit het levensbeschouwe­lijke, maat­schap­pe­lijke en onder­wijs­veld

• Peter Stoter, alge­meen se­cre­ta­ris Unie ABC
• Piet Vergunst, alge­meen se­cre­ta­ris Ge­re­for­meer­de Bond
• Dr. R. de Reuver, scriba van de Generale Synode van de Pro­tes­tantse Kerk in Neder­land
• Jos Douma, voor­zit­ter van de CRO, Com­mis­sie Relatie Over­heid, van de Neder­landse Ge­re­for­meer­de Kerken en voor­ma­lig Speciaal Gezant voor Religie en Levens­be­schou­wing van het ministerie van Bui­ten­landse Zaken.
• ds. A. Hakvoort, voor­zit­ter Deputaat­schap Contact met de Over­heid van de Chris­te­lijke Ge­re­for­meer­de Kerken in Neder­land.
• Ada van der Velden, Raad van Toezicht CvV
• Willem Baumfalk, Raad van Toezicht CvV
• José Bosma, Raad van Toezicht CvV
• Henk Wilbers, Raad van Toezicht PC GVO
• Wendy Braz, directeur Open­ba­re Basis­school
• Mark Buck, Verus
• Hans Teegelbeckers, VOS ABB
• Gerlinde Michels, CNV
• Danielle Woesten­berg, CNV
• Hélène Jansen, AOB
• Marianne Moyaert, Professor at the Faculty of Theology and Religious Studies, KU Leuven
• Prof. Dr. Bram de Muynck, hoog­le­raar pedagogiek TUA
• Gert Biesta, Professor of Education, University of Edin­burgh, Scotland & Maynooth University, Ireland.
• Wim Deetman
• Karim Amghar, TV en radio presentator en pro­gram­mamaker, schrijver, onder­wijspro­fes­sio­nal
• Boris van der Ham
• Kamel Essabane, pro­mo­ven­dus Radboud Uni­ver­si­teit
• Erica Terpstra, voor­ma­lig staats­secre­taris en kamerlid VVD
• Tsering Jampa, voor­zit­ter Tibet Support Group NL
• Prof. dr. Bee Scherer, rector Boeddhis­tisch Semi­na­rie, Vrije Uni­ver­si­teit Am­ster­dam
• Dr. Lisette Bastiaansen, onder­wijspe­da­goog
• Aroen Ramdas, voor­ma­lig directeur Hindoeïstisch vor­mings­on­der­wijs
• Pieter-Matthijs Gijsbers, directeur Comenius
• Gert-Jan Segers
• Nico Stuij, voor­ma­lig directeur stich­ting HVO
• Qader Shafiq, directeur Bureau Wijland
• Joost Röselaers, predi­kant, columnist en medeauteur van het boek ‘De leegte voorbij’
• Joachim Duyn­dam, hoog­le­raar Huma­nis­me en filo­so­fie, Uni­ver­si­teit van Humanis­tiek
• Erik Idema, directeur uitgever Kwintessens en docent PC GVO
• David Boogerd, presentator De Ongelofe­lijke Podcast (NPO Radio 1) en Dit is de Bijbel (NPO Luister)
• Rabia Karaman
• Jeroen Hoogerwerf, auteur en uitgever van Leven­dig
• Karin Schipper -Visser, directeur SKIN Rotter­dam
• Elske Thomassen, directeur Samen 010
• Arjan Klein, directeur stich­ting Mara
• Dr. Jan van Doleweerd, voor­ma­lig Lector PC GVO
• Arie Baan, Jacob Soeten­dorp Institute for Human Values