De adventskalender

De Adventskalen­der

De advent is die heer­lijke tijd van voor­be­rei­ding op het feest van Kerst­mis. Het begint al op de vierde zon­dag vóór Kerst­mis. Een tijd vol ver­wach­ting en met prach­tige li­tur­gische gebruiken. Denk bij­voor­beeld aan het paars dat op de derde zon­dag (zon­dag gaudete) wordt ver­vangen door rozerood, aan de advents­krans, de O-antifonen en aan de tal­loze kaarsjes van de Gulden Mis op qua­ter­tem­perwoens­dag.

Maar er zijn in deze periode naar het vieren van de geboorte van Christus (Latijn: adventus = komst) nog meer volks­kun­dige gebruiken. Zoals het midwinter­hoornblazen, het Sint Thomaslui­den en... de adventskalen­der. Al sinds het mid­den van de negen­tien­de eeuw is een derge­lijke kalen­der in hui­se­lijke kring in gebruik. Een mooie traditie die van oudsher sterk in de Lutherse kerk, maar nu zeker ook in het katho­lie­ke Zuid-Duits­land en Oos­ten­rijk leeft. De kalen­der kan op heel ver­schil­lende manieren zijn vormge­ge­ven maar altijd is het aftel­sys­teem tot het Kerst­feest aanwe­zig.

Bij adventskalen­ders zijn er twee moge­lijk­he­den: hij richt zich op het ker­ke­lijk jaar of op het bur­ger­lijk kalen­der­jaar. In het eerste geval begint de kalen­der op de eerste advents­zon­dag (tussen 27 no­vem­ber en 3 de­cem­ber) en loopt tot Kerst­mis en soms tot Drie­ko­nin­gen. In het tweede geval begint hij op 1 de­cem­ber en stopt op 24 de­cem­ber. In beide gevallen begeleidt de kalen­der het wachten terwijl het tege­lijker­tijd de voorpret vormgeeft en verhoogt. Dat heeft het met de advents­krans gemeen.

Te­gen­woor­dig wor­den in Neder­land veel adventskalen­ders voor kin­de­ren gemaakt, maar er zijn ook kalen­ders voor vol­was­se­nen. Meest bedrukt met kerstmotieven, winterse sfeer­beel­den en voor­zien van luikjes waarachter chocolade, spreuken, plaatjes of kleine verras­singen. Het aftellen naar het grote feest blijft centraal staan.

Er zijn ook varianten. In Scandina­vische lan­den gebruikt men ook wel een kaars. Met meet de tijd af door marke­ringen in de kaars aan te brengen; dage­lijks brandt men haar dan net zo lang tot de volgende marke­ring bereikt is. Soms hangen er 24 afbeel­dingen aan de huis­ka­mermuur of er staan op de kamerdeur of -muur 24 krijt­stre­pen waar­van de kin­de­ren dan dage­lijks een streep mogen uitvegen.

In Duitse katho­lie­ke ge­zin­nen legt men ook wel dage­lijks een strohalm in een kribje, elke dag één tot ‘Heiligen Abend’. Bij­zon­der zijn de zogeheten ‘engelenlad­ders’ waarop men een engel elke dag een tree hoger kan zetten.

Te­gen­woor­dig wor­den ook moderne media ingezet om greep te krijgen of het aftellen van de dagen. Men vindt ze op in­ter­net. Zelfs hele gebouwen, meestal raad­hui­zen, kunnen tot adventskalen­der wor­den omgetoverd. De voor­ge­vel dient dan als kalen­der­blad. Een beroemd voor­beeld is het stadhuis van Wenen. In dorpen en ste­den wordt ook wel eens een venster als ‘adventsluik’ gebruikt. Het venster krijgt dan ook een cijfer dat ver­wijst naar de dag in de advents­tijd en als levende adventskalen­der kunnen er kerst­lie­de­ren en -verhalen wor­den ver­teld.

Recent komt ook een om­ge­keerde adventskalen­der voor. In plaats dat men iets krijgt, geeft men iets, verge­lijk­baar met vas­ten­ac­ties achterin kerken. Dage­lijks geeft men wat levens­mid­de­len die met Kerst aan een lief­da­dig­heidsin­stel­ling wor­den ge­schon­ken.

Michel Bakker