Woord van de bisschop

Gods plan met Amsterdam

Ooit zat ik tij­dens een vliegreis naast een Ameri­kaanse vrouw. Ze vroeg me: “waar bent u bis­schop?”. Ik ant­woordde ‘Am­ster­dam’. Ze viel bijna uit de stoel. “Am­ster­dam, how can you be a bishop in Am­ster­dam?” Ze bedoelde, hoe kun je bis­schop zijn in Sodom en Gomorra?

Zo had ik het nog niet gezien. Am­ster­dam heeft inder­daad twee kanten. De wereld ziet vooral het negatieve imago van pros­ti­tutie, seks en drugs. De donkere kant. Toch heeft Am­ster­dam ook een andere kant. Er wonen veel goede mensen, die open staan voor anderen. Vanuit het per­spec­tief van geloof en kerk, heeft juist Am­ster­dam het hoogste kerk­be­zoek. Nergens zijn er zoveel diaconale ini­tia­tie­ven voor armen en dak­lo­zen. Nergens zoveel toe­tre­dingen tot de Kerk. Nergens wordt zoveel gebiecht. Na­tuur­lijk heeft dat alles ook te maken met het inter­na­tio­nale karakter van de stad. Het is de stad van de vele natio­na­li­teiten en volkeren.

Het Mirakel en de Heilige Stede

Maar wat we vaak vergeten is dat Am­ster­dam ook in Gods ogen een bij­zon­dere stad is. In maart wordt weer de Stille Omgang gehou­den. Vele duizen­den mensen uit heel Neder­land lopen dan weer in kleine groepen bid­dend door de stad in her­in­ne­ring aan het zoge­naamde Mirakel van Am­ster­dam, dat nu precies 675 jaar gele­den heeft plaats­ge­von­den. Dat het nog steeds gebeurt noem ik het tweede won­der. U kent de ge­schie­de­nis. Het is 15 maart 1345. Een zieke in de Kalver­straat ont­vangt de laatste sacra­menten. Maar hij moet braken. Het braaksel wordt in het vuur geworpen. En dan gebeurt het won­der: de heilige hostie zweeft ongeschon­den in de vlammen.

Er zijn vele getuigen. Het wordt serieus onder­zocht door de baljuw van Amstelland, een soort com­missa­ris van politie, en echt bevon­den. Later wordt op de plek van het won­der een prach­tige kerk gebouwd: de Heilige Stede. Am­ster­dam groeit uit tot een van de grootste bede­vaart­plaatsen in Europa. Ook keizer Maxi­mi­liaan van Oos­ten­rijk pel­gri­meert naar Am­ster­dam. Hij vindt gene­zing. Hij verleent Am­ster­dam het recht om de keizers­kroon in het stads­wa­pen te dragen. Je vindt het nog boven op de Wester­kerk en op tal­loze plaatsen in de stad.

Van kerk tot spookhuis

Tijdens de Re­for­ma­tie werd de kerk echter onder groot protest afgebroken. De katho­lie­ke vrouwen van Am­ster­dam hiel­den nog lange tijd het terrein bezet, maar moesten uit­ein­delijk wijken voor het geweld van het stads­bestuur. Er werd een pro­tes­tantse kerk gebouwd op de plek van het Mirakel. In de vorige eeuw werd deze opnieuw ver­bouwd en later verkocht. De kerk is inmiddels omringd door winkels, maar is er nog. De hoofd­in­gang is aan het Rokin. De nieuwe eige­naar heeft de kerk­ruim­te verhuurd aan een Engels bedrijf dat er een soort spookhuis c.q. folter­mu­seum in ex­ploi­teert, de Dungeon. Waar­schijn­lijk weten ze niet waar ze zijn, en wat ze doen. Ik zie het als een soort ultieme ont­hei­liging.

Am­ster­dam is ook de stad van Maria.
Dat zijn velen zich te weinig bewust

Ooit had ik bezoek van aarts­her­tog Karl van Habs­burg, de recht­streekse op­vol­ger van keizer Maxi­mi­liaan. Hij was verrast door de vele ele­menten in de stad die nog aan de Habs­burgse tijd her­in­ne­ren, maar ook verbijsterd dat op deze heilige plek nu demo­nische wreed­heid getoond wordt. Ik ben blij dat een groep gelo­vi­ge leken het ini­tia­tief heeft geno­men om contact te gaan zoeken met de eige­naar en met de ex­ploi­tant van de Dungeon, en ook een gebeds­mo­ment willen starten bij de kerk. We zijn het aan de Heer verplicht om te proberen deze bij­zon­dere plaats weer terug te krijgen.

De stad van de eucha­ris­ti­sche Heer en van Maria

Am­ster­dam is ook de stad van Maria. Ook dat zijn velen zich te weinig bewust. Het is 25 maart 1945, precies 600 jaar na het Mirakel, als Maria verschijnt aan een jonge Am­ster­damse vrouw. Ze noemt zich “de Vrouwe, Maria, Moeder van alle Volkeren”. Ze zegt Am­ster­dam te hebben verkozen van­wege het eucha­ris­tisch Mirakel, en roept met klem op tot meer eerbied voor “het grote Mysterie, het grote Wonder van elke dag”. Ze smeekt om meer “ge­rech­tig­heid, waar­heid en liefde” onder de mensen, en wijst op het kruis. “De wereld zal toch daar­naar terug moeten, groot en klein, arm en rijk”.

Zij was het die de hele weg met Hem gegaan is van voor zijn geboorte, tot na zijn dood. De persoon van Maria is de vergeten grond­slag voor een authen­tiek feminisme.

Ze geeft een kort en krach­tig gebed om op haar mach­tige voor­spraak van haar Zoon een nieuwe uitstor­ting van de heilige Geest te ver­krij­gen, opdat de volkeren “bewaard mogen blijven voor verwor­ding, rampen en oorlog”. Ze vraagt dat de Kerk in een laatste mariaal dogma haar unieke rol in Gods plan van verlos­sing erkent, als de nieuwe Eva naast de nieuwe Adam. Niet van­wege haar­zelf maar van­wege ons. God res­pec­teert altijd onze vrij­heid. Alleen als wij haar uit­ver­kie­zing en groot­heid erkennen, kan ze haar moe­der­lijke macht over het hart van haar Zoon ten volle voor ons inzetten.

Na­tuur­lijk is Christus de Messias, de enige Ver­los­ser en Midde­laar tussen God en mensen, maar het is Maria die zijn verlos­sings­werk moge­lijk heeft gemaakt, en daardoor “de oor­zaak is gewor­den van de verlos­sing van zich­zelf en van heel het men­se­lijk geslacht”, zoals de heilige Ireneüs al in de tweede eeuw schreef. Zij verdient het om, uiter­aard in de men­se­lijke zin, “Mede­ver­los­seres, Mid­de­la­res, en Voor­spreek­ster” genoemd te wor­den. Het was geen man maar een vrouw die namens de mens­heid haar jawoord gaf aan God. Het was haar DNA en genen­kaart, zoals we nu zeggen, die zijn men­se­lijke natuur bepaalde. Zij was het die de hele weg met Hem gegaan is van voor zijn geboorte, tot na zijn dood. De persoon van Maria is de vergeten grond­slag voor een authen­tiek feminisme.

Een nieuwe kerk

De Vrouwe vroeg ook om een nieuwe kerk voor alle volkeren in Am­ster­dam, om van daaruit haar moe­der­lijke liefde en lei­ding te geven aan alle mensen “wie of wat ge ook zijt”. Als plaats wees ze de plek aan waar nu de Hollandhal van de Rai staat. Dat maakt het wel wat ge­com­pli­ceerd. Maar wie weet wat de toe­komst brengt. Voorlopig wordt de Vrouwe vereerd in de kapel aan de Diepen­brock­straat.

We zijn inmiddels zo’n vijfen­ze­ven­tig jaar ver­der. Het wordt tijd dat Am­ster­dam ein­de­lijk ten volle de rol gaat vervullen die de hemel bedoeld heeft. Er zijn mooie en vitale kerken in Am­ster­dam, en de Begijnhof­ka­pel waar de her­in­ne­ring aan het Mirakel trouw wordt bewaard, maar als we de Heer en zijn Moeder weer terug zou­den kunnen brengen op de plek waar alles is be­gon­nen, in het hart van de stad, die zij zelf hebben uitgekozen, verwacht ik over­vloe­dige zegen. Het is voor mij een centrale gebeds­in­ten­tie voor de Stille Omgang. Ik hoop ook voor velen van u.