Jubileum 175 jaar Petrus-en-Pauluskerk Den Helder

De oudste gewijde en nog steeds in gebruik zijnde kerk van ons Bisdom staat in de Kop van Noord-Holland. Op 6 ok­to­ber 1840 werd deze plech­tig ingewijd en deze ok­to­ber­maand vieren ze in Den Helder feest. Oud-pastoor Jan van Diepen schreef in het pa­ro­chie­blad meer­dere artikelen over de ge­schie­de­nis van ‘deze oude dame’, de kerk toegewijd aan de grote Romeinse heiligen, Petrus en Paulus. Speciaal voor SamenKerk heeft hij dit artikel ge­schre­ven.

6 ok­to­ber 1840: inwij­ding

foto: Google Streetview

Petrus-en-Paulus­kerk Den Helder

Vandaag is het woens­dag 7 ok­to­ber 1840. Ik sta op het kerk­plein met achter mij het Jaagpad en het Heldersch kanaal. Gister is de kerk plech­tig geconsa­creerd door Mgr. C.L. baron van Wijckerslooth. Neder­land heeft nog geen eigen bis­schop­pen, maar deze bis­schop is aan­ge­steld om kerken te con­sa­cre­ren en het H. Vormsel toe te dienen. Wat was het een gewel­dige dag! Zoveel mensen op de been en in de kerk, allemaal blij dat we ein­de­lijk zo’n echte grote kerk hebben. Precies op de goede plaats, mid­den tussen Helder en Nieuwediep. Bouw­pas­toor Joannes van Gent en zijn mede­wer­kers kunnen trots zijn op hun werk.

Op de voor­ge­vel van de kerk hebben we meteen maar flink uitgepakt. We zijn niet alleen katho­liek, maar ook rooms-katho­liek en daarom hebben we de symbolen van het paus­schap op de gevel aan­ge­bracht: in een plaquette staat in reliëf de drie­kroon (tiara) boven twee gekruiste sleu­tels. Deze kroon geeft zijn drie­vou­dig gezag aan als pries­ter, leraar en koning. De sleu­tels ver­wij­zen naar de woor­den die Jezus tegen Petrus zegt in het evan­ge­lie (Mt. 16,19): “Ik geef je de sleu­tels van het rijk der hemelen”. Links en rechts op de halsgevel staan beel­den van Petrus en Paulus, vervaar­digd door Anthonie Boggia. Onze vorige kerk in de Lange­straat heette Nicolaas, maar deze kerk zal de namen van Petrus en Paulus dragen. Aan­slui­tend op de gevel van de kerk staat de pastorie, het huis voor pastoor Van Gent en kape­laan G. v.d. Bosch.

Ik ga naar binnen door de grote deur en loop de kerk in. De ruimte is gevuld met stoelen, banken en bankjes: links twee­hon­derd notenhouten stoelen voor de vrouwen en rechts banken en stoelen voor de mannen. Helemaal voorin in de apsis tegen de muur staat een houten altaar met kande­laars en kaarsen en op het altaar een ta­ber­na­kel, ook van hout. Tussen het pries­ter­koor en de ruimte van de kerk­gan­gers staat een communie­bank. Een preek­stoel, te bereiken via een kuns­tig bewerkte trap, staat tegen een pilaar aan. In de nissen voorin is plaats voor twee beel­den: rechts een naaldhouten beeld van St. Nicolaas uit de vorige kerk en links de Moeder Gods, ook uit de vorige kerk. De ramen zijn van gewoon glas gemaakt en ook de rest van de kerk ziet er nog sober uit. Verdere aankle­ding komt nog wel. Het geld is nu even op.

Gister was de kerk­wij­ding. De plech­tig­heid begon om 7.00 uur en duurde tot 13.00 uur! Het Caecilia­koor opende de Mis met: Terribilis est locus iste: hic domus Dei est et porta caeli, et vocabitur aula Dei (= Ontzagwekkend is deze plaats: dit is het huis van God en de poort van de hemel, en zij zal genoemd wor­den Gods woning). Het zang­koor werd onder­steund door het nieuwe orgel dat gemaakt is in de fabriek van Lorett Vermeersch in Sint Nicolaas, België. Het is gevat in een eikenhouten kast en heeft drie klavieren.

6 ok­to­ber 2015: feest!

Ik sta weer op het kerk­plein met de boerengeeltjes. De kerk staat er nog steeds na 175 jaar! Achter mij de Kerk­gracht, vroe­ger Jaagpad en Heldersch kanaal genoemd. De tiara van de paus op de gevel heeft het hier uitge­hou­den, maar niet in Rome. Paus Paulus VI (1963- 1978) heeft hem des­tijds verkocht aan de katho­lie­ke kerk in Amerika, waar deze nu te bezich­tigen is in ‘the National Shrine’ basiliek in Washington. En de pausen na hem dragen geen tiara meer; onder paus Bene­dic­tus XVI verdween de tiara ook uit zijn wapen. Links en rechts van de gevel zie ik twee stenen bollen. Inder­daad, daar ston­den ooit de beel­den van Petrus en Paulus! Meeuwen hebben hun plekken ingeno­men. In 1864 wer­den de beel­den nog hef­tig gerepareerd, maar nader­hand moesten ze noodge­dwon­gen naar binnen. Ze staan, veel­kleu­rig geschil­derd intussen, in de nissen voorin, links en rechts.

Langs de gebruiks­vrien­de­lijke opgang ga ik de kerk binnen. Het Caecilia­koor zong, juist zoals 175 jaar gele­den! Maar nu zingen er ook vrouwen mee, zelfs meer dan mannen. En het orgel uit 1840? Dat werd een schip van bijleggen en daarom luis­te­ren we nu sedert 1903 naar een nieuw orgel van Jos Vermeulen uit Alkmaar. Maar een geoefend oor hoort nog klanken uit 1840 dankzij het pijp­werk (gedeelte­lijk) van het oude Loret Vermeersch orgel in het hui­dige instru­ment.

Ik ga de kerk in en zie stoelen, voor ie­der­een gelijk en mannen en vrouwen zitten links en rechts door elkaar. Het houten altaar uit 1840 is in 1957 ver­vangen door een groot hard­ste­nen altaar dat later (1966) zo gepositio­neerd werd dat de pries­ter met zijn gezicht naar de gelo­vi­gen stond. In plaats van dit grote altaar staat er sinds 2002 een kleine houten ster­vormige altaartafel, wat meer in het mid­den van de kerk. De nieuwe preek­stoel uit 2002 staat nu los van de pilaar. De communie­bank is er niet meer. Met uit­zon­de­ring van het plafond is de hele kerk geschil­derd in terracottakleur.

In de nissen links en rechts staan beel­den van de heilige Petrus en Paulus. Waar het beeld van de Moeder Gods is ge­ble­ven, is een vraag­te­ken. Het Nicolaas­beeld is gaan zwerven, maar staat nu weer sinds 2009 in deze kerk, links vooraan.

Jan van Diepen

Details

• Zondag 11 ok­to­ber 2015 om 10.00 uur
• Pontificale Hoog­mis met Mgr. Jos Punt en de betrokken pastores
• Na afloop is er receptie
• adres: Petrus-en-Paulus­kerk, Kerk­gracht 55, 1782 GK  Den Helder
• tele­foon: (0223) 61 25 50
• e-mail: rk.denhel­der@wolmail.nl
• web­si­te: www.mariasterre­der­zee-denhel­der.nl