| Foto's: Bisdom Haarlem
| 
| | Jos Houbraken bij de aanbieding van de gerestaureerde staf aan mgr. Punt, in 2005
|
Museum Catharijneconvent in Utrecht is een uniek topstuk rijker. Afgelopen maandag gaf mgr. J. Punt, Bisschop van Haarlem, de veertiende-eeuwse bisschopsstaf - eigendom van het R.K. Bisdom van Haarlem - officieel in langdurig bruikleen aan het museum. “Het verheugt mij zeer dat deze kostbare en bijzondere bisschopsstaf na zoveel omzwervingen nu voor het publiek te bewonderen is en een prachtige plek in de Schatkamer van Museum Catharijneconvent heeft gekregen”, aldus de bisschop.
Vol versieringen
De kostbare bisschopsstaf, die eerder van de abt van het middeleeuwse klooster te Egmond was, is gemaakt van verguld zilver en is 192 cm lang. De steel kan uit elkaar worden geschroefd zodat de staf makkelijk mee op reis kan. In de krul van de staf is de kroning van Maria afgebeeld. De krul en de nodus (knoop) zijn met 36 emailleplaquettes op zilver versierd. Deze plaquettes tonen apostelen, heiligen en engelen. De staf is tussen 1325 en 1350 vervaardigd in Noord-Frankrijk; de steel van de staf werd waarschijnlijk in 1535 gemaakt door de Haagse edelsmid Huych. Edelsmid Jos Houbraken, specialist op het gebied van emaille, restaureerde de staf in 2005.
Staf voor abt én bisschop
| | De H.Apostel Paulus, met zwaard, boek en reismantel
|
De staf is vervaardigd voor de abt van de benedictijnenabdij te Egmond. De abten van deze oudste Hollandse abdij hadden namelijk, na inspanning van graaf Willem II van Holland, in 1251 van paus Innocentius IV het recht op het gebruik van de pontificalia gekregen. Dit hield in dat de abt dezelfde voorwerpen mocht gebruiken als de bisschoppen, zoals een staf en mijter. In 1573 werd de Egmondse abdij door de geuzen geplunderd en met de grond gelijk gemaakt. Waarschijnlijk hebben de eerste bisschoppen van Haarlem, Nicolaas van Nieuwland en Godfried van Mierlo, de staf gebruikt tot in 1578. Op Sacramentsdag van dat jaar (29 mei) werd de stad Haarlem overrompeld door de protestanten en ging zij over tot het protestantisme. ‘Den besten staf’ werd verstopt bij de wasvrouw van de paters dominicanen in Haarlem.
Veilig bewaard
Gedurende 270 jaar werd de staf, voor zover die in de archiefstukken wordt vermeld, samen met nog andere bisschoppelijke voorwerpen en gewaden veilig bewaard in de Haarlemse huiskerk ‘In den Hoeck’. Vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw was de verhouding tussen katholiek en protestant niet meer zo gespannen. Men mocht wel katholiek zijn, zolang dat maar niet publiekelijk werd getoond. In 1851 werd de kerk ‘In den Hoeck’ opgeheven en verhuisde de staf naar het grootseminarie in Warmond.
Toen paus Pius IX in 1853 in Nederland de bisschoppelijke hiërarchie herstelde, deelde hij Nederland in vijf bisdommen in: het aartsbisdom Utrecht en de andere vier werden Haarlem, Den Bosch, Breda en Roermond. Van de eerste nieuwe bisschop van Haarlem, Mgr. van Vree, weten we dat hij de bewuste staf weer ging gebruiken. Dat bleef zo tot dit jaar, toen Mgr. Punt besloot de staf in bruikleen af te staan aan Museum Catharijneconvent. (Catharijneconvent/persdienst bisdom).
Tentoonstellingen in Museum Catharijneconvent:
- 4 oktober 2008 t/m 25 januari 2009: Allemaal Engelen
- 6 december 2008 t/m 6 januari 2009: Zin in kerst. De Napolitaanse kerststal
|
