Ad-liminabezoek 2004 Verslag van het Ad-Liminabezoek van de Nederlandse bisschoppen in Rome. 6 maart Ad-liminabezoek in het teken van "nieuwe tijden, nieuwe wegen" 7 maart Aan de vooravond van een drukke week 8 maart Enkele foto's 8 maart “Een mooie stad” 9 maart Congregatiebezoek 10 maart Dinsdag, woensdag en donderdag 13 maart Gezamenlijk ontvangen door de paus 17 maart Diashow

De Nederlandse bisschoppen gaan de komende week gezamenlijk naar Rome, voor hun vijfjaarlijkse zogeheten "ad-liminabezoek". Ze gaan op pelgrimage naar de graven van de apostelen Petrus en Paulus, brengen gezamenlijk en afzonderlijk een bezoek aan de Heilige Vader, en aan de verschillende congregaties, de departementen die de wereldwijde katholieke kerk vanuit Rome besturen.

Allereerst is deze reis dus een pelgrimstocht, een uiting van verbondenheid met de Kerk van alle eeuwen. Daarnaast is het een gelegenheid om de balans op te maken. De Nederlandse bisschoppen hebben een gezamenlijk rapport over de ontwikkelingen van de afgelopen vijf jaar in de kerk in Nederland. Elke bisschop heeft daarnaast ook zijn eigen verslag gemaakt.

Zo is het voor onze bisschop, mgr. dr. J.Punt en zijn hulpbisschop mgr. J. van Burgsteden S.S.S. een gelegenheid zich te bezinnen op de situatie van de kerk in ons bisdom. Het bisdom is volop bezig met een proces van regiovorming. Binnen enkele weken zal er een beleidsnota, getiteld "Nieuwe tijden, nieuwe wegen", verschijnen waarin nader op dit proces wordt ingegaan.
De situatie waarin de kerk zich bevindt vertoont verschillende gezichten.
Aan de ene kant zijn er duidelijke tekenen van hoop. Er is een nieuwe openheid bij vele jonge en oudere mensen voor vragen naar de bestemming en zingeving, een nieuw zoeken naar God. Niet weinigen vinden hun weg ook (terug) naar de kerk.
Aan de andere kant wordt de kerk getekend door een sterke vergrijzing die voorlopig - getalsmatig althans - elke aanwas nog teniet doet.
De teruggang van het aantal priesters in het bisdom Haarlem is gestopt. Het aanbod van kandidaat-pastoraalwerk(st)ers blijft nog dalen.
Het aantal permanente diakens en catechisten in opleiding stijgt sterk.

Op al deze ontwikkelingen zoekt ook het bisdom Haarlem een antwoord. Daartoe heeft in de afgelopen jaren een uitgebreid proces van consultatie plaatsgevonden. De bisschop en zijn naaste medewerkers hebben uitvoerig overlegd met verschillende gremia, in het bijzonder de dekensvergadering. Een en ander is uitgemond in een studiedag, in november jongstleden, met de dekenale besturen.
Er is een concept uitgewerkt dat door een redactiecommissie en een klankbordgroep van externe deskundigen wordt bewerkt.

Mgr. Punt en zijn hulpbisschop mgr. Van Burgsteden zullen tijdens het komende ad-liminabezoek de verschillende Romeinse instanties informeren over de beleidsplannen.
Sleutelwoord in de confrontatie met deze problemen is communio, gemeenschap in de zin van een gedeeld geloof, eenheid in Christus, eenheid met onze eigen plaatselijke gemeenschap, met andere gemeenschappen, met de bisschop, en met de wereldkerk. Eenheid in christelijk samenleven, in missionaire daadkracht, in sacramentele genade.

Maar, voor de bisschoppen ook heel bijzonder, onderlinge communio, zoals zij in de bijzondere synode van 1980 zichzelf voorschreven.
Van de deelnemers aan die synode, bijeengeroepen door paus Johannes Paulus II, zullen er drie elkaar volgende week, in het vijfentwintigste jaar erna, ontmoeten: naast de paus zelf zijn dat kardinaal Simonis, destijds bisschop van Rotterdam, en mgr. Van Luyn s.d.b., destijds provinciaal van de salesianer orde in Nederland.

Alle reden dus om met meer dan gewone belangstelling deze pelgrimage te volgen.
bisdomhaarlem.nl zal zo mogelijk dagelijks in woord en beeld verslag doen van de gebeurtenissen. U wordt zoals u van ons gewend bent, op de hoogte gehouden.

Zo langzamerhand zijn de Nederlandse bisschoppen alle tien gearriveerd in Rome, voor hun vijfjaarlijkse ad-liminabezoek. (De elfde, hulpbisschop mgr. Jan de Kok van Utrecht, is om gezondheidsredenen thuis gebleven).

Het is een relatief jong gezelschap: voor de helft van de bisschoppen is het de eerste keer dat zij “op adlimina” gaan: de bisschoppen Eijk, Hurkmans (zijn benoeming werd tijdens het vorige bezoek bekend), De Jong, Van Burgsteden en De Korte. Voor de tweede keer zijn er Van Luijn, Punt, Wiertz, Muskens. De laatste heeft niettemin grote ervaring, want hij was zestien jaar lang rector van het Nederlands College, en daarmee logistiek organisator van het bezoek.

Foto's: Bisdom Haarlem

De plechtige eucharistieviering in de kerk van Michaël en Magnus, de Friezenkerk in Rome. Links naast hoofdcelebrant mgr. Van Luijn staat mgr. Punt, rechts mgr. Van Burgsteden.

De meest ervaren Romeganger is met afstand de aartsbisschop, kardinaal Simonis: vanaf het eerste gezamenlijke bezoek, in 1977, was hij erbij, nog onder het pontificaat van Paus Paulus VI. De kardinaal arriveerde zondagavond.

Zondag vierden enkele bisschoppen de eucharistie in de kerk van de Friezen, bij het Sint Pietersplein. Hoofdcelebrant mgr. Van Luijn had als intentie, naast het welslagen van het bezoek, de roeping van jonge mensen tot inzet in de Kerk, als priester of religieus. De bisschop van Haarlem en zijn hulpbisschop concelebreerden, alsmede enkele priesters. Onder de aanwezigen oud-minister dr. Onno Ruding en zijn echtgenote, in Rome voor een vergadering van de pauselijke raad Justitia et Pax.
Bij het Angelus herinnerde de paus aan zijn eerste encycliek, De Verlosser van de mens, die vijfentwintig jaar geleden verscheen. De Heilige Vader maakte een zeer goede indruk en nam uitgebreid de tijd om verschillende groepen pelgrims te bezoeken: hij had veel aandacht voor een groep uit Polen, het land dat de paus in 2005 graag nogmaals zou willen bezoeken, zo werd afgelopen week bekend.

In afwachting van het angelus nemen de bisschoppen Punt en Van Luijn op het Pietersplein de lopende zaken door.

De beide Haarlemse bisschoppen bezochten zondagmiddag het vormingshuis van de Fraterniteit van Sint Carolus Borromeus, een jonge missionaire stichting met leden uit een tal landen en huizen in de vijf continenten.

Zoals mgr. Punt opmerkte: het weer werkt mee om ons hier onmiddellijk weer thuis te voelen: het regende dat het goot in Eeuwige Stad.

Maandagmorgen begint het programma al vroeg, met een gezamenlijke eucharistieviering op het graf van Sint Petrus, de eerste paus. Mgr. Punt en mgr. Van Burgsteden zullen in de loop van maandagochtend door de Heilige Vader in audientie worden ontvangen. Verder staan maandag gezamenlijke bezoeken aan een aantal congregaties op de rol.

Op bezoek bij mgr. Massimo Camisasca, stichter en overste van de priesterbroederschap Sint Carolus Borromeus.

Foto's: Bisdom Haarlem

De bisschoppen vieren gezamenlijk de eucharistie op het graf van Sint Petrus in de crypte van de basiliek van Sint Pieter

De processie na de mis: voorop enkele priesters, met helemaal rechts de rector van het Nederlands College, don Jan Heeffer, en derde van links de secretaris-generaal van de Nederlandse bisschoppenconferentie, prof. Ed. Kimman S.J.

Bij de Congregatie voor de Opvoeding.

De eerste dag van het ad-liminabezoek stond in het teken van het bezoek aan het graf van Sint Petrus. Om half acht ’s morgens vierden de Nederlandse bisschoppen gezamenlijk de mis in de crypte van Sint Pieter, waaronder archeologen in het midden van de vorige eeuw het graf van de eerste onder apostelen hebben gevonden.

Kardinaal Simonis stond stil bij het getuigenis van Simon en de “adembenemende woorden van Heer”: “Gij zijt Petrus en op deze rots zal Ik mijn kerk bouwen”. “Onmiddellijk volgt de lijdensvoorspelling en de reactie van Petrus daarop”, die Christus van het lijden probeert te weerhouden.

Foto's: Bisdom Haarlem

Mgr. Punt tijdens de persconferentie. Rechts kardinaal Simonis, in het midden de woordvoerder van de bisschoppenconferentie, Jan-Willem Wits.

De bisschoppen bezochten gezamenlijk de Congregaties voor de Opvoeding (waar onder meer gesproken werd over de theologische opleidingen en de seminaries, maar ook over het katholiek onderwijs in de school), de clerus (waar onder meer het voor ons bisdom belangrijke verschijnsel van de priesters uit het buitenland aan de orde kwam) en de liturgie. Het grootseminarie van Vogelenzang, dat inmiddels is geaffilieerd met de Pauselijke Universiteit van Lateranen, werd met waardering genoemd. Mgr. Wiertz, bisschop van Roermond, bezocht met hulpbisschop de Congregatie voor Heiligverklaringen.

Onze bisschoppen, mgr. Punt en mgr. Van Burgsteden werden in de loop van de maandagochtend door de paus in privé-audiëntie ontvangen. De paus vertelde van zijn bezoek aan Amsterdam, “een mooie stad”, toen hij eind jaren veertig als jonge priester in België verbleef.

La notte Romanesca: volle maan boven het Nederlands College op de Aventijn.

Er was deze eerste dag veel belangstelling van de media: vier cameraploegen van landelijke en regionale media volgden de bisschoppen in en rond de Sint Pieter. Ook bij het persgesprek, ’s middags in het Nederlands College was de belangstelling groot. Veel vragen over de zorgen die de bisschoppen uitspreken in hun rapport aan de Curie, maar ook belangstelling voor de perspectieven die de bisschoppen zien voor de toekomst van de Kerk in Nederland. Kardinaal Simonis noemde twee speerpunten van beleid, die de Nederlandse bisschoppen hebben geformuleerd: de Kerk moet missionair worden, naar binnen en naar buiten toe, en er moet werk gemaakt worden van geloofsverdieping.

Foto's: Bisdom Haarlem

Een cameraploeg van de RKK wacht geduldig op de dingen (en mensen) die komen.

Dinsdagochtend gingen de bisschoppen, onder een stralende hemel maar met een koude wind in de rug, gezamenlijk naar de Congregatie voor de Bisschoppen en die voor de Geloofsleer. De nieuwe prefect van de “Bisschoppen”, kardinaal Re, gaf de Nederlandse monsignori uitvoerig de gelegenheid om iets over hun bisdommen te vertellen. Zelf gaf hij, aan de hand van het pas verschenen document over de pastorale taken van de bisschop, een uiteenzetting over de manier waarop in de huidige tijd in west-Europa met vraagstukken van pastorale aard dient te worden omgegaan. Mgr. Van Burgsteden roemde de grote hartelijkheid van de prefect, met wie mgr. Punt al eerder contacten heeft gehad toen de flamboyante Italiaan nog substituut was bij het Vaticaanse staatssecretariaat.

In een zonovergoten Sant’ Uffizio.

De bisschoppen Punt, Hurkmans en Van Burgsteden nemen plaats in het Heilig Officie waar ze door kardinaal Ratzinger worden ontvangen.

Bij de Congregatie voor de Geloofsleer, in het statige palazzo van het Heilig Officie, werden de bisschoppen ontvangen door kardinaal Ratzinger. Hier kwamen vragen van de Nederlandse bisschoppen aan de orde die betrekking hebben op de inhoud van het geloof. “Een goeie docent” oordeelde mgr. De Korte.

Napraten na het bezoek aan de Congregatie voor de Geloofsleer.

Dinsdag: Vervolg
Voor dinsdagmiddag stond een bijzonder bezoek op het programma. De bisschoppen bezochten gezamenlijk de Apostolische Penitentiarie, een van de drie hoge Rechtbanken. Voorzitter kardinaal James Stafford, ontving hen in het prachtige palazzo van de Cancelleria bij de Corso, waar, zo wist mgr. Muskens, in de zeventiende eeuw een kleinzoon van Willem van Oranje had geresideerd. Kardinaal Stafford vertelde over de hernieuwde aandacht voor aflaten, een zaak die door het Heilig Jaar 2000 in de belangstelling is gekomen.

Foto's: Bisdom Haarlem

Bij valavond aan de Tiber: op de achtergrond de prachtige campanile van de kerk van Santa Maria in Cosmedin.

In de late namiddag toog men naar Trastevere, waar aan het Sint Callixtusplein de Raden zijn gehuisvest. Hier bezochten de bisschoppen de Colombiaanse curiekardinaal Lopez Trujillo, voorzitter van de raad voor het Gezin.

De vermoeiende dag eindigde op het Nederlandse College met radio-opnamen voor de Duits- en Engelstalige Radio Vaticaan en een interview met Zenit, een grote internationale katholieke website.

Woensdag: een interview met hindernissen
Woensdagmorgen zwermden bisschoppen uit in vele richtingen: nu waren de bezoeken in kleinere groepjes. Mgr. Punt ging samen met zijn Roermondse collega Wiertz naar de Raad voor Migranten. Hier kwam een veelheid van thema’s aan de orde. Kardinaal Hamay en zijn medewerkers kennen het dossier Nederland uitstekend. Onderwerpen die ter tafel kwamen waren onder meer het asiel- en uitzettingsbeleid van de Nederlandse regering, de pastorale zorg voor zeelui, het luchthavenpastoraat en de daklozen.

Mgr. Punt in gesprek met het NOS Journaal.

Kardinaal Martino (links), voorzitter van de Raad Justitia et Pax vertelt mgr. Van Luijn en mgr. Punt over het nieuwe Compendium.

Terwijl mgr. Van Burgsteden, binnen de conferentie belast met de portefeuille oecumene, naar de Raad voor de Eenheid toog, waar kardinaal Kasper enkele bisschoppen ontving, was mgr. Punt in gezelschap van de bisschop van Rotterdam te gast bij de Pauselijke Raad Justitia et Pax. Kardinaal Martino vertelde dat er een Compendium van de Sociale Leer ter perse gaat. Onderwerpen die hier aan de orde kwamen waren de oorlog in Irak en de situatie in Afrika.

Mgr. Van Burgsteden bezocht inmiddels de Propaganda Fide (“Congregatie voor de Evangelisatie van de Volken”) aan de Piazza Espagna bij de Spaanse Trappen. Andere bisschoppen gingen naar Cor Unum, de Raad die verantwoordelijk is voor de wereldwijde Caritas. Hier is de Nederlander mgr. K.Kasteel werkzaam als secretaris.

Mgr. Van Luijn houdt de homelie tijdens een feestelijke eucharistieviering in de Basilie van Sint Paulus buiten de Muren.

De residerende bisschoppen stellen zich op in de sacristie voor een opname van Kruispunt-tv.

’s Avonds vormde de gezamenlijke Eucharistieviering in de basiliek van Sint Paul buiten de Muren, boven het graf van de Apostel van de Heidenen, een nieuw hoogtepunt in de week. De vice-voorzitter van de conferentie, mgr. Van Luijn, was dit keer hoofdcelebrant. In zijn homilie hernam hij het thema van zijn onlangs gevierde drievoudige jubileum, en legde zijn wapenspreuk uit: “Collabora evangelio, werk en lijdt mee voor het Evangelie”.

In de sacristie werd Mgr Wiertz geïnterviewd door een verslaggever van Radio Vaticaan. Men kwam overeen dat de vragen in het intaliaans gesteld zouden worden en de antwoorden in het Duits gegeven. Na afloop bekende de verslaggever dat hij de antwoorden niet begrepen had. “Dat komt aardig uit,” zei de Limburgse bisschop, “want ik kon de vragen ook niet verstaan”.

Mgr. Punt tekent het liber celebrantium van de basiliek.

Gezamenlijk toog men vervolgens naar een parochie van het Opera della Chiesa, het Werk van de Kerk, een van oorsprong Spaanse lekenbeweging die daags tevoren pauselijke erkenning had gekregen en de bisschoppen had uitgenodigd voor de maaltijd en een kennismaking met hun apostolaat.

Donderdag: ontmoeting met kardinaal Daoed
Donderdag werden de bisschoppen van Roermond, Rotterdam en ’s-Hertogenbosch (het gaat in alfabetische volgorde) door de Heilige Vader ontvangen. Mgr. Punt en hulpbisschop Van Burgsteden bezochten, samen met hulpbisschop Everard de Jong, de Congregatie voor de Oosterse Kerk. De prefect, kardinaal Daoud, kent Haarlem goed. Hij bezocht verschillende keren de gebedsdag van de Vrouwe van Alle Volkeren in Amsterdam en zal ook Deo volente dit jaar aanwezig zijn. De bisschoppen kregen onder meer informatie over de mogelijkheden dat priesters van oosterse ritus geïncardineerd worden in de Latijnse.

Foto's: Bisdom Haarlem

Santa Maria dell’Anima: mgr. De Korte in gesprek met met Petros Berga Sorballa, pastoor van Edam-Ilpendam, die momenteel de laatste hand legt aan zijn dissertatie.

Mgr. De Jong ziet op naar de grafsteen van de Nederlandse paus Adrianus VI.

Twee Haarlemse priesters die momenteel studeren in de “Anima”: Petros Berga Sorballa en Antoine Bodar.

’s Middags was er een feestelijke bijeenkomst op het Nederlands College: een van de studenten, father Francis uit India, was gepromoveerd. De feestelijkheid werd overschaduwd door het nieuws van de verschrikkelijke aanslag in Madrid.

Later in de middag vierden de bisschoppen de Vespers in de Santa Maria dell’Anima. De Haarlemse bisschoppen bezochten er twee priesters van het bisdom die aan het College studeren: dr. Antoine Bodar en Petros Berga Sorballa. In de avond ontving de Nederlandse ambassadeur bij de Heilige Stoel, baron Bentinck, het voltallige bisschoppencollege.

Een van de hoogtepunten van de week was de gezamenlijke ontmoeting van de Nederlandse bisschoppen met paus Johannes Paulus. Het was ook de afsluiting van een intensieve week van consultatie, onderling overleg en bemoediging.

De bisschoppen verzamelden zich in het pauselijk paleis, in de vroegere eetzaal voor de kardinalen, thans ontvangstruimte, vanwaaruit men zicht had op het onderkomen van de Salesiaanse medewerkers van de Vaticaanse media.

Foto's: Bisdom Haarlem

Vrijdagochtend na de audiëntie bij de Heilige Vader: Mgr. Punt en mgr. Muskens in de gangen van het pauselijk paleis.

Nog even op de foto met een lid van Zwitserse Garde: prof. Ed . Kimman, S.J., secretaris-generaal van de bisschoppenconferentie (links) en don Jan Heeffer, rector van het Nederlands College.

Van een secretaris kreeg mgr. Punt een brief van de Heilige Vader overhandigd, waarin de paus hem en alle gelovigen gelukwenst met het bijzondere jubileum van het Mirakel van Amsterdam, dat vijfhonderd jaar geleden door de toenmalige bisschop van Utrecht werd erkend als kerkelijk feest, en vanaf toen een grote processie kreeg. De brief zal worden voorgelezen tijdens de vieringen in de nacht van de Stille Omgang.

Voor de gezamenlijke foto van de paus met de bisschoppen en secretaris-generaal Kimman werd, zoals de laatste tijd gebruikelijk is, een “zittende”opstelling gebruikt. De paus las, na de openingswoorden van kardinaal Simonis, een kort gedeelte van zijn toespraak voor. De bisschoppen kregen uit handen van de Heilige Vader een zilveren borstkruis met op de achterkrant de tekst Duc in altum, “steek van wal”, “trek naar het diepe”, ingegraveerd. Deze tekst vormt het motto dat de paus in Novo millennio ineunte als evangelisatie-opdracht voor de nieuwe tijd aan de Kerk heeft gegeven.

De residerende bisschoppen op de foto vóór de afsluitende persconferentie. Zittend vlnr: mgr. Punt, kardinaal Simonis, mgr. Van Luijn, mgr. Hurkmans. Staand: mgr. Muskens, mgr. Wiertz, mgr. Eijk.

Aandacht van de schrijvende pers voor de conclusies van onze bisschoppen. Helemaal links de Haarlemse priesterstudent Eric van Teilingen, die in juni de diakenwijding hoopt te ontvangen.

Mgr. Punt noemde de boodschap van de paus “realistisch en bemoedigend”.

Vóór de afsluitende persconferentie nam Kruispunt-tv een kringgesprek met de bisschoppen o.l.v. presentator Leo Feijen op. Dit gesprek is zondagavond in een extra lange uitzending van het kerkelijk actualiteitenprogramma te zien.

Zondag keren de beide Haarlemse bisschoppen terug naar Nederland.

Persdienst Bisdom Haarlem / Wim Peeters