Woord van de bisschop

Dialoog als ademen

Een goede dialoog sluit aan bij de bele­vings­we­reld van de ander, maar durft ook reli­gi­euze en morele verwor­ding te weerspreken.

Dialoog lijkt het mode­woord van onze tijd te zijn, óók in de kerk. Interreli­gi­euze dialoog, dialoog met de wereld et cetera. Mensen kunnen soms denken: waar blijft eigen­lijk onze ver­kon­di­ging, ons ge­tui­ge­nis? Toch sluit het een het ander niet uit. Het is be­lang­rijk goed te begrijpen waar het om gaat.

Aankomst van Wil­li­brordus in 691, Simon Fokke
ets, 1784, col­lec­tie Rijs­mu­seum

Het begrip dialoog is geen uit­vin­ding van onze tijd hoewel het daar wel op lijkt. Het Tweede Vati­caans Concilie gebruikt al 49 keer deze term, op allerlei niveaus. Ook in pau­se­lijke uit­spra­ken en ker­ke­lijke do­cu­menten sinds die tijd komt het herhaal­de­lijk voor.

Uit­no­di­ging in vrij­heid

Het concilie geeft dialoog een theo­lo­gische grond­slag in het wezen van de Drie-ene God zelf. Ook de open­ba­ring is geen over­wel­digen van de mens, maar een uit­no­di­ging van God zelf aan de mens om een relatie met Hem aan te gaan, een uit­no­di­ging in vrij­heid waarin een diep respect voor de mens, Zijn eigen schepsel, door­klinkt. Deze kwali­teit van respect, liefde, be­kom­mer­nis, van ach­ting voor iedere andere mens, ook voor de dwalende mens, voor de zon­dige mens, zou volgens het concilie kenmerk moeten zijn van al ons omgaan met de mensen van deze tijd, met andere chris­te­nen, niet-chris­te­nen, alle mensen van goede wil, ja zelfs met hen – zegt Vaticanum II uit­druk­ke­lijk – die zich tegen de kerk ver­zet­ten en haar ver­volgen. De dialoog – schrijft Paulus VI – is de hou­ding die de kerk in dit uur van de wereldge­schie­de­nis moet aan­ne­men.

Onze tijd vraagt een meer dialo­gerende ver­kon­di­ging, het gesprek met de wereld, de cultuur, de moderne tijd. Paus Paulus VI verge­lijkt deze vorm van dialoog met de wereld met de twee fasen van het ademen. Het eerste is inademen, het je eigen maken van de leef­we­reld, het denken en voelen van de mensen van nu, dan het in jezelf verbin­den met je geloof, met Christus, met Zijn woord en leven, en het dan weer uitademen naar de wereld. Zo wordt ver­kon­di­gen tot getuigen.

Voort­bou­wen op wat er al is

Eigen­lijk deed Paulus het al zo op de Areopaag in Athene. Hij zag een altaar “voor de onbekende God”, en begon van daaruit te spreken over Christus. Hij probeerde te zijn – zegt hij zelf – Griek met de Grieken, jood met de joden.

Zo deed ook Wil­li­brord het al, toen hij 1300 jaar gele­den onze streken begon te mis­sio­ne­ren.

Wil­li­brord en zijn gezellen had­den een heel eigen aanpak. Hij had een hele kara­vaan bij zich van para­menten, gewa­den. Als ze in de buurt van een dorp kwamen, kleed­den ze zich eerst om in li­tur­gische gewa­den, behingen zich met kruisen en reden dan zingend het dorp binnen, door de dor­pe­lin­gen ver­bijs­te­rend aangestaard. Waren de dor­pe­lin­gen op die manier al enigszins murw en vooral nieuws­gie­rig gemaakt, dan begon Wil­li­brord met hen te dis­cus­si­ëren. Hij was doorkneed in hum mytho­lo­gie en goden­we­reld. Hij zocht naar goede ele­menten in hun leer en denk­we­reld en probeerde die te verbin­den met Christus. Een goed voor­beeld daar­van zijn de vele Wil­li­brord­putjes – onder andere in Heiloo – in ons land, hei­dense cul­tische bronnen, die door Wil­li­brord ge­ker­stend wer­den, gebruikt als doop­plaatsen. Af en toe hakte hij ook wel eens een heilige eik om, maar zijn grond­hou­ding was: eerst proberen voort te bouwen op datgene wat er al is.

Toegang tot het hart van de moderne mens

De Blijde Bood­schap kan alles in zich opnemen wat goed en waar is in de wereld, elke reli­gi­euze intuïtie van de mens­heid, die mis­schien onvol­ko­men en verwrongen is, wordt gezuiverd en in de volle waar­heid gebracht. De kerk, zegt paus Fran­cis­cus in navol­ging van Paulus VI dan ook, zal aan de wereld niet alleen een nieuwe bood­schap ver­kon­di­gen, maar tege­lijk ook alles opzoeken wat in deze wereld goed en waar is en dat met het chris­ten­dom as­si­mi­le­ren. Wat waar is, zal ze op een hoger niveau van waar­heid brengen, doordat ze het in de volle waar­heid integreert, met Gods heil­plan in Christus verbindt.

Echte dialoog durft echter ook reli­gi­euze en morele verwor­ding te weerspreken. Bij­voor­beeld het gods­be­grip in de radicale islam, dat terreur en geweld in naam van geloof recht­vaar­digt.

Of de mensop­vat­ting in veel seculier denken dat de mens ziet als volle­dig autonoom wezen, gerech­tigd om zelf te beslissen wanneer ongeboren of ge­han­di­capt leven mag bestaan, of wanneer ouder leven voltooid is.

Maar toch, naast veel kwaad, ver­war­ring en morele ont­red­de­ring is er in onze tijd onmisken­baar ook veel goede wil, veel spontane edel­moe­dig­heid, een oprecht verlangen naar vrede en vrij­heid, verant­woor­de­lijk­heids­ge­voel voor de schep­ping, een streven naar meer respect voor de waar­dig­heid en rechten van iedere in­di­vi­duele mens, en zoeken naar zin­ge­ving en open­heid voor ieder authen­tiek ge­tui­ge­nis, bereid­heid tot omme­keer. Bij dit alles kan de kerk aan­slui­ten in het zoeken naar een toegang tot het hart van de heden­daag­se mens en hem winnen voor Christus, de enige in wie zijn hart rust vin­den kan, de enige ook die voor onze tijd de Weg, de Waar­heid en het Leven is.