Tiltenberg III boog zich over regiovorming en dekenale herindeling

Toespraak

De veranderingen in de Kerk van Haarlem worden vaak gezien als puur zakelijke en organisatorische veranderingen. Deze veranderingen zouden noodzakelijk zijn omdat de geloofsgemeenschappen in ons bisdom, en het bisdom als geheel, zich gesteld zien voor grote financiële, materiële en personele tekorten. Het proces van regiovorming, en de herstructurering van de dekenaten, zou dan tot doel hebben door middel van schaalvergroting en concentratie beter om te gaan met de beperkte middelen. Door de liturgische roosters op elkaar af te stemmen kunnen de diensten voortgang vinden, door samenwerking van werkgroepen kunnen bepaalde activiteiten doorgang vinden, door regionale benoeming van pastores behoudt elke parochie zijn eigen aanspreekpunt. Op deze manier kan het oude en vertrouwde parochieleven op de gebruikelijke manier doorgang vinden.

Toch was het vanaf het begin van het proces niet de bedoeling de kerk in haar bestaande structuren en patronen te behouden, maar te vernieuwen. Want de maatschappelijke context waarin de kerk zich bevindt is de afgelopen decennia grondig veranderd. De oude structuren van de volkskerk, waarin mensen automatisch de weg naar de kerk wisten te vinden, waarin jongeren op school werden gesocialiseerd in het geloof, waarin duidelijk was waarvoor de kerk stond, waarin de kerk door haar organisaties verbonden was met de maatschappij – deze kerk bestaat definitief niet meer. De kerk moet nu zelf haar weg zoeken in een samenleving waarin de betrokkenheid bij kerk en geloof niet meer vanzelfsprekend is. Maar in dezelfde samenleving is ook een nieuwe openheid voor zingeving en religiositeit, en wordt de stem van de kerk gevraagd in het protest tegen armoede, uitsluiting en diverse vormen van geweld, onderdrukking en uitbuiting.

In een dergelijke situatie gaat het er niet alleen om de structuren van de kerk te vergroten. Het gaat er ook om nieuwe woorden te zoeken om de authentieke christelijke waarden van vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping in deze tijd te laten klinken en in concrete vormen voor de mensen van nu ervaarbaar te maken. Daarvoor is het nodig dat de kerk, en bedoelen we daarmee niet alle gedoopten die Christus willen navolgen, een dubbele beweging maakt. Enerzijds dienen ze de bronnen van hun geloof -de Schrift, de persoon van Christus, de waarde van de sacramenten, de eenheid van de kerkelijke gemeenschap- te herontdekken en in hun persoonlijke en dagelijks leven een plek te geven. Anderzijds dienen ze wat ze gevonden hebben niet voor zichzelf te houden, maar oprecht en zelfbewust aan de mensen om hen heen te laten zien en te vertellen. Het is in deze dubbele beweging dat de kerk haar originele vorm en structuur vindt, en haar missie ontdekt en realiseert.

Omdat het aspect van de missie van de kerk zo wezenlijk is voor het proces van reorganisatie, en omdat dit aspect tot nog toe zo weinig voor het voetlicht gekomen is, hebben de stafmedewerkers van de dekenaten Amsterdam, Haarlem-Beverwijk, Hilversum, Meerlanden en van het bisdom het afgelopen jaar samengewerkt om te formuleren hoe de missionaire kerk gezien kan worden in het proces van regiovorming. Centraal in hun werk stond de definitie van missionaire kerk, die zij in de loop van het proces ontwikkeld hebben. Deze definitie kent zes kenmerken:

• inspiratie van Gods Koninkrijk: missionaire kerk komt voort vanuit de inspiratie van het Koninkrijk Gods. Dat is de richting, het doel waar de kerk naar op weg is, en tegelijkertijd is het de inspiratiebron waaruit de kerk put.

• zin en zorg: missionaire kerk wordt concreet in de thema’s zin en zorg. Enerzijds gaat het erom de vragen naar zingeving in de samenleving te beantwoorden: waartoe zijn we op aarde, wat is de zin van het leven? Aan de andere kant komt de christelijke boodschap tot uiting in zorg voor elkaar en de wereld, in compassie met de lijdenden en opkomen voor de onderdrukten.

• zoekproces: de missionaire kerk kent geen pasklare antwoorden. Een missionaire kerk zoekt in een concrete situatie naar nieuwe antwoorden. Maar vooral wil de missionaire kerk die antwoorden zoeken, omdat ze overtuigd is van de waarde van haar boodschap.

• een uitgaande beweging: de kerk kan er niet meer op rekenen dat de mensen naar haar toe zullen komen. Mensen moeten benaderd, aangesproken, gemotiveerd worden met een aanbod van de kerk zelf.

• nieuwe doelgroepen: de kerk is er niet meer voor ‘alle’ mensen. Wie ‘iedereen’ wil aanspreken, spreekt in feite niemand aan. Het is daarom goed de aandacht en de energie te concentreren. Het is bovendien ‘missionair’ om steeds nieuwe groepen proberen te bereiken en niet bij de bekende groepen te blijven.

• interne communicatie: de missionaire kerk streeft ernaar om alle leden van de kerk te betrekken bij de missie van het Koninkrijk Gods en ze ervoor te motiveren. Missionair kerk-zijn vraagt om een gelovig leerproces, waardoor de gelovigen die al lid zijn van de kerk drager worden van die missionaire kerk.