Première ‘Messe Solennelle’

Interview met componist Geerten Liefting

Aan het eind van ieder school­jaar wor­den de leer­lin­gen van groep 5, die hun eerste oplei­dings­jaar hebben gevolgd aan de Koor­school Sint Bavo, geïnstalleerd in het Ka­the­drale Koor. Tijdens deze fees­te­lij­ke plech­tig­heid wordt dan de z.g. in­stal­la­tie­mis gezongen, een speciaal hier­voor gecompo­neerde mis met een bij­zon­dere partij voor de jongste koorzan­gers.

Artis­tiek lei­der van het Muziek­instituut Sint Bavo, dirigente Sanne Nieuwen­huij­sen vroeg com­po­nist Geerten Lief­ting (1983) om een nieuwe in­stal­la­tie­mis te schrijven. Het Fonds voor de Podium­kunsten subsidieerde deze opdracht. Op zon­dag 10 juli 2016 om 10.00 uur wordt Geerten Lief­tings in­stal­la­tie­mis ‘Messe Solennelle’ voor de eerste keer uitge­voerd in de Ka­the­draal Sint Bavo in Haar­lem.

Waarom ben jij gevraagd om een nieuwe in­stal­la­tie­mis te schrijven, Geerten?

‘Ik denk omdat veel van mijn com­po­si­ties voor koor ge­schre­ven zijn en vaak wor­den uitge­voerd in een grote kerk met be­ge­lei­ding van orgel. Ik stu­deerde orgel aan het conservatorium naast com­po­si­tie en koor­directie en ken daardoor als organist de eigen­schappen en moge­lijk­heden van dit instru­ment. Omdat ik zelf ook koordirigent ben, ken ik de grenzen van de stem wat betreft omvang, intonatie en hel­der­heid in een grote ruimte als de ka­the­draal.’

Komt dat vaak voor dat je zo’n opdracht krijgt?

‘Deze opdracht is rede­lijk uniek, en de bezet­ting al helemaal: vijf stemmig koor en twee orgels. Ik ga ook een bewer­king maken voor deze bezet­ting maar dan met één orgel. Er zijn niet heel veel koren die opdracht­compo­sities geven en nu gaat het toch om ruim 20 minuten nieuwe muziek. Nieuwe muziek schrikt veel koren af, want het is maar de vraag wat er gecompo­neerd wordt. Vaak is het dan veili­ger om een bestaand klassiek werk in de arm te nemen. Het is heer­lijk om te schrijven voor een koor dat tech­nisch veel kan en voor de prach­tige orgels in deze mooie ruimte. Ook is het een fijne gedachte dat het koor geleid wordt door een fan­tas­tische dirigent die er enorm voor gaat. En dat er gespeeld wordt door de organisten van de Sint Bavo zelf, die goed met mij mee denken en mij van advies voor­zien hebben. Dat de mis gesubsidieerd wordt door het Fonds Podium­kunsten is zeer posi­tief. Het componeren is een immense klus. Veel collega’s componeren grote werken en hopen maar dat het ooit eens wordt uige­voerd zon­der daar een cent voor te krijgen.’

Hoe ben je te werk gegaan?

‘De opdracht van Sanne was, om Koor­school­leer­lingen, die pas een jaar zang­er­va­ring hebben een prominente rol te geven in de nieuwe com­po­si­tie. Uitgangs­pun­ten zijn de Latijnse teksten van Kyrië, Gloria, Sanctus, Bene­dic­tus en Agnus Dei, en de gebruike­lijk bezet­ting van een gemengd koor: sopranen, alten, tenoren en bassen. De muziek mag uit­da­gend zijn voor de vier partijen van de geoefende zan­gers van het Ka­the­drale koor en dat geldt ook voor de organisten wat betreft de orgelpartijen. Maar die van de jongste zan­gers, de vijfde partij, moet een­vou­dig zijn en toch zeg­gings­kracht hebben. Het is een bij­zon­dere opdracht voor een bij­zon­dere bezet­ting. Je hebt de harmo­nische en polyfone moge­lijk­he­den van een ervaren en zeer goed groot­koor en de glansrol die op het lijf moet wor­den ge­schre­ven van de nog niet zo geoefende stemmen. Uniek is na­tuur­lijk ook dat ik voor twee orgels kon schrijven omdat de Ka­the­draal er twee prach­tige heeft staan. Met twee orgels komt het geluid van twee kanten. Dat wilde ik ten volle benutten.’

Hoe zou jij de muziek die je componeert om­schrij­ven?

Ik werk niet met bepaalde technieken of reeksen. Alles komt improvisatorisch tot stand en daar maak ik een com­po­si­tie van. Ik ben erg gericht op het schrijven van melo­dische lijnen die goed zing­baar zijn en blijven hangen. Mijn muziek is dui­de­lijk geënt op het gre­go­ri­aans, muziek met een vrij ritme. Ik probeer levende muziek te scheppen die orga­nisch is, muziek die zich vrij en soepel beweegt en die niet in een constante maatsoort staat zoals bij­voor­beeld barok­mu­ziek. Ook de manier van musiceren, zeker in de orgelsoli is vrij, improvisatorisch en orga­nisch. Het slagschema van de dirigent is daardoor bij iedere maat anders, met overal weer andere onderver­de­lingen, waarvoor je wel een goede dirigent moet hebben. Dat geldt ook voor de orgelpartijen, waar je een goede organist voor nodig hebt. Gelukkig zijn ze op het Muziek­in­sti­tuut Sint Bavo gewend om ook heden­daag­se muziek uit te voeren en is er in alle gele­dingen veel muzikale bagage.’

En hebben de orgels een be­lang­rijke rol gekregen?

‘Ja, het hoofdorgel ver­sterkt de bete­ke­nis van de teksten en heeft ook een solis­tische rol. Het koororgel wordt gebruikt ter onder­steu­ning van het koor. Ik hoop dat orgels en koor uit­ein­delijk muzikaal een geheel vormen en elkaar aanvullen.’

Hoe ver ben je?

‘De mis is af en ik ben benieuwd wat ze ervan vin­den. Het is een mis voor een immense kerk, twee immense orgels en ook nog eens een immens koor. De muziek is daar ook een beetje naar, die is heel ruimte­lijk gewor­den.’

Over het Muziek­in­sti­tuut Sint Bavo

Stich­ting Muziek­in­sti­tuut van de Ka­the­draal Sint Bavo in Haar­lem is opgericht in 1946 met als doel het op hoog niveau uit­voeren van koor­mu­ziek van de 15e tot de 21e eeuw. Het Muziek­in­sti­tuut is zowel verant­woor­de­lijk voor 7 koren waar onder het centrale Ka­the­drale Koor, als voor de Koor­school, opgericht in 1951. De Koor­school is een basis­school vanaf groep 5, die een oplei­ding van 200 uur per jaar biedt aan kin­de­ren met muziek- en zanglessen, repertoirestudie, solfège, stem­vor­ming, ensemble­vor­ming en muziektheorie.

De koorzan­gers van het Muziek­in­sti­tuut zijn ruim 100 zeer goed geschoolde amateurs: kin­de­ren, adolescente en volwassen oud-leer­lin­gen die een breed klassiek en hedendaags repertoire kunnen uit­voeren. Er wordt steeds naar nieuwe paden gezocht om de compe­tenties van de koorle­den te ver­gro­ten. Zo zijn er bij­voor­beeld solo­klassen waarin koorle­den met een bij­zon­dere stem wor­den getraind en gevolgd; er wor­den masterclasses en work­shops geor­ga­ni­seerd en er zijn tournees van de ver­schil­lende koren. Het Ka­the­drale Koor stond onder meer in Engeland, Duits­land, Moskou, Japan en Rome; het school­koor in Frank­rijk; de Bavo­can­to­rij zong ver­schil­lende keren in Engeland en maakt een tournee in Portugal in ok­to­ber 2016. Ook vin­den en uit­wis­se­lingen plaats met koren in het bui­ten­land met o.a. het St. John’s College Choir in Cambridge. De artis­tieke lei­ding van het Muziek­in­sti­tuut is in han­den van dirigente Sanne Nieuwen­huij­sen.